Gaziantep yöresi el dokumalarından `kutnu` üzerine bir inceleme

Abstract

Tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan Gaziantep, bu özel coğrafi konumu nedeniyle asırlar boyunca kültür, sanat ve ticaret merkezi olma özelliğini hakkıyla taşımıştır. Gaziantep'in gelişen ve büyüyen sanayisinde hiç şüphesiz Cumhuriyet döneminin ilk yıllarına kadar devam eden geleneksel el sanatlarımızın katkısı büyük olmuştur. El sanatlarından gümüş işlemeciliği, bakır işlemeciliği, sedef kamacılığı, zurnacılık, köşgerlik ve yemenicilik, kilim dokumacılığı, aba dokumacılığı, Antep işi, Antep şalları ve kutnu dokumacılığı günümüzde sürdürülmektedir. Kutnu adını Arapça kut'ndan alır. Tarihte özellikle kaftanlarda sarayın önemli dokuma kumaşlarından biri olmuştur. Giysilik olarak kullanıldığı gibi döşemelik olarak da kullanılmıştır. Gaziantep'te dokunan kutnu kumaşları farklı kalınlıkta renkli çizgilerden oluşan, atkısı pamuk ipliliği , çözgüsü ipek ipliği olan dokumalardır. Çözgü ipliklerinde ipek elyaf yerine günümüzde floş kullanılmaktadır. Kumaşın yüzeyinde farklı renklerde çizgiler görülür. Çözgü sateni, rips ve bezayağı gibi temel örgüler kullanılmıştır. Desenlerine göre değişen çerçeve sayısıyla, ahşap el tezgahlarında dokunmuşlardır. Dokunmadan önce floş iplikler deverede boyanmaya hazır çileler haline getirilir. Boyama boyahanelerde yapılır. Boyanan iplikler haşıllanır ve kurutulur. Kavuklar haline getirilir ve taharı yapılarak dokuma tezgahına alınır. El tezgahlarında dokunduktan sonra ütüleme işlemi yapılarak satışa uygun hale getirilir. Kutnu kumaşlar örgülerine ya da desenlerine göre türleri vardır. Düz, çizgili, ikad boyama tekniğiyle desenlendirilmiş ve çiçekli olan kutnular vardır. Desenlerine, renklerine , örgülerine ya da yapıldıkları yerlere göre isim alır. Kutnî-i Bağdat, Kutnî-i Şam ve Kutnî-i Hind gibi. Osmaniye kişi adından ismini alan kutnulardandır.

Gaziantep, which is situated on historical Silk Road, has been a culture, art and trade center for centuries because of its geographical location. Traditional crafts which definitely go back to the first years of the establisment of the Republic of Turkey have contributed to the development and growth of the industry of Gaziantep.Some arts still continue in today: the embroidery of silver and copper, sedef kakmacılığı, zurnacılık, köşgerlik and yemenicilik, kilim dokumacılığı, aba dokumacılığı, the Antep embroidery of nakış, Antep şalları and kutnuculuk. ? Kutnu?, the name of this work, comes from Arabic. It is one of the important woven goods of Ottoman palace kaftan. Is was used for costumes as well as furnishing. Kutnu fabrics, especially woven in Gaziantep, have different thicknesses and colourfull lines and their wefts are from cotton yarn and their warps are from silk yarn. In old times silk fibre was used for warps, but today wiscose rayon is used. Different colourfull lines are seen in fabric surface. Basic weaves, like warp satin, rips and taft, are used for in kutnu fabric .These are woven in handmade looms with saft numbers which can change according to their patterns. Before wiscos rayons are woven, they are prepared to paint in devere. To paint is made in dyehouses. Dyed yarns are sized and dried. Then they are skeined, weaving drafted and put in loom.After weaving in handmade looms, they are ironed and put up for sale.Kutnu fabrics can classify according to their weaves or patterns. Some of them are without figures or with lines and they are figured by ikad, and some of them are with flower. Kutnî-i Bağdat, Kutnî-i Şam and Kutnî-i Hind are named according to the cities or countries where they are woven.