Farklı ekim zamanlarının çerezlik ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurları üzerine etkileri

Abstract

Bu çalışma, farklı ekim zamanlarında yetiştirilen çerezlik ayçiçeğinin Erzurum ekolojik koşullarında verim ve verim unsurlarına etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada üç farklı ekim zamanı (22 Kasım 2013, 22 Nisan ve 7 Mayıs 2014), bir ekotip (Pasinler 4) ve üç ayçiçeği çeşidi (Bademi, Palancı, İran Alacası) yer almıştır. Deneme `Tesadüf Blokları` deneme deseninde `Bölünmüş Parseller` düzenlemesine göre dört tekerrürlü olarak yürütülmüştür.Araştırmada; çıkış oranı, çıkış, tabla teşekkülü, çiçek açma ve olgunlaşma süreleri, bitki boyu, sap çapı, yaprak sayısı, tabla çapı, tane tutma oranı, tane iç oranı, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, yağ ve protein oranı ve tane verimi gibi özellikler incelenmiştir.Elde edilen bulgulara göre; ekim zamanı uygulamasının incelenen karakterler içerisinde tabla, çiçek açma ve olgunlaşma süresi, sap çapı, tane iç oranı ve bin tane ağırlığı üzerine istatistiki olarak etkisi olmuş, diğer karakterler üzerine etkisi olmamıştır. Ekim zamanı geciktikçe, çıkış oranı, tabla teşekkülü, çiçek açma ve olgunlaşma süresi, bitki boyu, bin tane ağırlığı, tane verimi azalmış, sap çapı, yaprak sayısı, tane tutma oranı, hektolitre ağırlığı ve yağ oranı artmıştır. Dondurma ekimlerde ise tabla çapı, bin tane ağırlığı, tane verimi artmış ve protein oranında azalmıştır.Çeşitleri arasında tabla teşekkülü, çiçek açma ve olgunlaşma süresi, bitki boyu, yaprak sayısı, tane tutma oranı, tane iç oranı, bin tane ağırlığı hekto litre ağırlığı, tane yağ oranı arasında istatistiki olarak farklılık tespit edilmiş, çıkış oranı, tabla çap, protein oranı ve dekara tane verimleri arasında istatistiki olarak farklılık tespit edilememiştir. Pasinler 4 çeşidin tane iç oranı, bademi çeşidinin çıkış oranı, çiçek açma ve olgunlaşma süresi, bin tane ağırlığı ve protein oranı, Palancı çeşidinin bitki boyu, hektolitre ağırlığı, yağ oranı ve tane verimi, Alaca çeşidinin ise tabla teşekkül süresi, sap çapı, yaprak sayısı ve tane tutma oranı diğer çeşitlerden daha fazla olmuştur. Bu çalışma neticesinde; Dekara verim dikkate alındığında Erzurum şartları için ekim zamanlarına göre önerilebilecek çerezlik ayçiçeği çeşitleri, dondurma ekimde Palancı ve Bademi çeşidi, normal ekim zamanında Pasinler 4 ve Palancı çeşitleri önerilmektedir.

This research was conducted to determine the effects of different sowing dates on yield and yield components of confectionary sunflower under ecological conditions of Erzurum. One ekotyp (Pasinler 4) and three kinds of sunflower (Bademi, Palancı, Persian Alaca) were investihgate in the study in three different sowing dates (November 22, 2013; April, 2014; May7, 2014). The study was conducted in four replicates in the `Randomized Blocks` desing according to the `Split Plots` arrangement. Emergence rate, emergence, head formation, seed flowering and maturing duratıon , plant height, stem diameter, number of leaves, head diameter, grain formation rate, hulled kernel ratio, thousand grain weight, hectolitre weight, oil and protein content and grain yield were investigated in this experiment.According to the obtained results; head in characters examination of applications sowing time, blooming and maturation duratıon , stem diameter, hulled kernel ratio, thousand grain had significant effect. There was no effect on other characters. When planting was delayed, the emergency, head formation, flowering and maturation period, plant height, thousand grain weight of grain yield were decreased, stem diameter, number of leaves, grain formation rate, increased hectoliter weight and oil . On content the frozen planting, head diameter, thousand seed weight, grain retertion rate increased and protein rate decreased.There was recorded period a statistically significant difference between head formation, flowering and maturation period, plan height, number of leaves, grain retention rate, hulled kernel ratio, thousand seed weight, hectoliter weight and seed oil rate of the varieties, while there was recorded no statistically significant difference between emergence rate, head diameter, protein rate and decare yield of varieties. Of varieties studied, Pasinler 4 had the highest hulled kernel ratio; Bademi had the highest emergence rate, flowering and maturation period, thousand-grain weight and protein rate; Palancı had the highest plant height, hectoliter weight, seed oil rate and grain yield; and Alaca had the highest head formation period, stem diameter, number of leaves and grain formation rate. As far as the decare yield was concerned, the varieties of confectionary sunflower that could be suggested for the ecological conditions of Erzurum in winter planting time are Palancı and Bademi, while the varieties suggested for Erzurum in normal sowing time are Pasinler 4 and Palancı.