Bir geleneğe dönüş projesi olarak DOBAG ve ötesi

Abstract

Anadolu'da halı dokumacılığı el eğirmesi saf yün, doğal boyalar ve gelenekseldesenler kullanılarak yüzyıllar boyu devam etmiş ve birçok halı günümüze ulaşmıştır.Ancak 19. yüzyılın ortalarında sentetik boyaların bulunması ile dünyanın birçok yerindeve Anadolu'daki boyamacılıkta doğal boya kullanımı azalmaya başlamıştır. Pazarınistekleri doğrultusunda 20. yüzyılın ikinci yarısında dokunan yöresel halılarda desenyozlaşması ve solan sentetik boyaların kullanımı, halı pazarını olumsuz yöndeetkilemiştir. Halıların yozlaşmasını durdurmak, aslına döndürmek ve dünya pazarındaeski konumuna ulaşmasını sağlamak gerektiğine inanan Devlet Tatbiki Güzel SanatlarYüksek Okulu (DTGSYO), Tekstil Sanatları Bölümü, 1981 yılında DOBAG (Doğal BoyaAraştırma ve Geliştirme) Projesi'ni başlatmıştır. Projenin hedefi doğal boyamacılığın,geleneksel desenlerin yaşatılması ve yüksek kalitede halı üretiminin sağlanmasıdır.Başlangıçta altı yıl sürmesi planlanan DOBAG Projesi otuz yedi yıl devam etmiştir.DOBAG Projesi kapsamında üretilen halılar bir garanti etiketi ile tescillenerek dünyanınçeşitli ülkelerinde pazar bulmuş, birçok müze ve koleksiyon tarafından satın alınmıştır.Ayrıca proje, uygulama alanlarındaki halkın sosyo-ekonomik düzeyini yükseltmiştir.Günümüzde projenin uygulama alanlarında üretim neredeyse durmuştur.Zorlaşan yaşam şartları yüzünden halkın halı dokumacılığından sağladığı kazanç aylıkmasraflarını karşılayamaz olmuş, halk yevmiye karşılığı tarlalarda çalışmayabaşlamıştır. Diğer yanda dünya çapında halı piyasasındaki durgunluk ve dalgalanmalarda üretimi olumsuz yönde etkilemiştir. Pazarın ihtiyacı dışında dokumalarda doğal boyakullanımının sürdürülebilirliği için toplumun çeşitli kesimlerine, meslek gruplarına vesanatçılara önemli görevler düşmektedir. Bunların başında doğal boyalı ürünlere karşıtoplumda bilinç oluşturmak gerekir. Tasarım eğitiminde yapılan uygulamalarda sentetikelyafların yanında doğal boyalı, doğal elyafların kullanılması da önerilmelidir.

In Anatolia carpet weaving has been carried out for centuries by using handspunpure wool, natural dyes and traditional designs, and many carpets have reached thepresent day. However, with the invention of synthetic dyes in the mid-19th century, theuse of natural dyes in many parts of the world and in Anatolia has begun to decrease. Inthe second half of the 20th century in the direction of the market's demand, the patterndegeneration and the use of fading synthetic dyes in traditional carpets affected the carpetmarket in a negative way. State School of Applied Fine Arts, Department of Textile, hasstarted the DOBAG (Natural Dye Research and Development) Project in 1981, believingthat it is necessary to stop the degeneration of the carpets, to restore the originality andto reach its old position on the world market. Because one of the most important factorsin degeneration is the use of poor quality synthetic dyes. The goal of the project is tosustain natural dyeing, keeping traditional patterns and producing high quality carpets.Initially planned for six years, the DOBAG Project has lasted for thirty-seven years. Thecarpets produced under the DOBAG Project are certified by a guarantee label and havebeen purchased by many museums and collections found on the market in variouscountries of the world. In addition, the project has raised the socio-economic level of thepeople in the DOBAG areas.Nowadays, production in the DOBAG areas is almost stopped. Because of thedifficult living conditions, people's earnings from carpet weaving could not afford themonthly expenses, and the weavers began to work in the fields to earn money. On theother hand, recession and fluctuations on the carpet market around the world have alsoaffected production negatively. Apart from the weavings for the market, there areimportant tasks for the various segments of the society, professions and artists for thesustainability of the use of natural dyestuffs. At the beginning of these, it is necessary tocreate awareness in society for using natural dyed products. In design education, itshould be recommended to use natural dyed natural fibers besides synthetic fibers.