Dağbaşı (Trabzon) bölgesinde yüzeylenen alt bazik (jura)- granitoyid (üst kretase) formasyonlarının petrografik-jeokimyasal özellikleri

Abstract

ÖZET Dağbaşı ve yöresinde yüzeylenen Jura volkanitleri ve `bu volkanitleri kesen granitoyidin petrografileri ve petrokimyaları oluşum kökenlerinin açağa çıkarılmaları amacıyla incelenmiştir. Çalışma alanının tabanına üst seviyelerde krista- lize kireçtaşı seviyeleri içeren Jura volkanitleri oluş turur. Dağbaşı granitoyidi bu seriyi kesmiştir. Kırmızı kireç taşları ve dasitik lav piroklastlar, Jura volkanit leri üzerine uyumsuz olarak oturur. İri kuvarslı dasit ler çalışma alanının en genç `birimi olup, tüm serileri kesmişlerdir. Jura volkanitleri `bazalt, di3^a`baz, spilitik `bazalt veya andezit ve piroklastlarmdan oluşmuş `bir seri şek lindedir. Bu seriden seçilmiş 8 adet örneğin ana element ve `büyük iyonlu litofiller (Rb,Sr,Ba), hafif nadir top rak elementler (La,Ce), kalıcılağı yüksek elementler (lîb,Zr,Y) gibi iz element analizleri yapılarak, Gümüşha- ne-Bayburt örnekleriyle beraber çeşitli diyagramlarda değerlendirilmişlerdir. Petrokimyasal veriler, Orta-Üst Jura yaşlı Dağbaşı volkanitlerinin ve la yas yaşlı Gümüşhane -Bayburt volka- nitlerinin yitim kökenli toleyitik-kalkalkali karakterli olduklarını gösteırniştir. Uyumsuz element içeriği açısın dan Dağbaşı volkanitleri, Gümüşhane -Bayburt volkanitle- rine oranla daha zengindir. Sonuç olarak Pontid ada ya yında enine alman bu profilde görülen değişiklikler yi timin güneyden kuzeye doğru olduğunu göstermektedir. Dağbaşı granitoyidi, bol miktarda kuvarslı diyorit segregasycnu içeren, granodiycrit bileşimindedir. Grani- toyidten alınan 8 adet örneğin ana element veis element. (Rb,Sr,Ba,La,Ce,Eb,Zr,l) analizleri yapılarak, hesaplanan normatif bileşenleriyle' birlikte sunulmuştur. Petrografik ve petrokimyasal veriler, granitoyidin henüz olgunlaşmakta olan bir ada yayının ürünü olduğunu göstermektedir.

SUMMARY Petrographic and petrochemical characteristics of the Jurassic volcanics (Lower Basic Series) and granitoid institutions of Upper Cretaseous age around Dagbasx (Trabzon) district are studied. These rocks are mapped and described a follows: 1- Jurassic colcanics (Middle-Upper Jurassic) 2- Kristalized limestone (upper Jurassic-Lower Cretaceous) 3- Dagbaşı Granitoid (Upper Cretaceous) 4- Reddish limestone (Senonian) 5- Dasitic vokanics (Senonian) 6- Porphyrictic dasitec (Senonian) The base of the strata consists of the Jurassic volcanic which this upper level are entered with krista lized limestone. Dagbaşı granitoid cuts the Jurassic formations. The reddish limestone and dacitic volcanics unconformibly overlie the Jurassic formations. The youn gest formation which cut the all series, is porphyritic dacites containing large quartz phenocryts. Jurassic volcanics are consist of basalts, diabase, spilitic basalt or andesites, and basic pyroclastics. 8 sample collected from this volcanics were analysed. The relative abudances of the major elements, large ion lit- hophiles (Rb, Sr, Ba) high-field strenth elements (Zr, Nb, Y) and some light rare elements (La, Ce) were dis cussed the related diagrams. Petrochemical data of the Jurassic volkanics indi cate that they are subduction related volcanis with calc- alcaline. The abudance of the imcompotible element con-centrations of the Dağbaşz volcanıcs, compare to the Bayburt volcanics of liassic age, which are placed at the south of the Pontids, is more richer. This trans verse geochemical variations across the Pontids indicate the northward subduction polarity. Dağbaşı Granitoid is mainly granodiorite in compo sition Eight granitoid sample were analysed. The major and trace elements characteristic and CIPW norms are presented. The geochemical characteristics of the grani tic rocks imply that this intrusive occured in mature subduction environment.