Kentlerde gece-gündüz nüfus farkının planlamaya etkisi ve gündüz nüfusunu kestirmede gravity modelinin kullanılabilirliği

Abstract

Bu tez kapsamı içinde ele alınan araştırmanın konusu, kentsel etki alanlarının belirlenerek, yerleşmelerin gündüz nüfusunu saptamak, bu yolla bölge ve kent planlama çalışmalarına, katkıda bulunmaktır. yerleşmelerin nüfusu, sayım sonucu elde edilen rakam kabul edilerek yapılan planlamalar ve sunulan hizmetler bir süre sonra yetersiz kalmaktadır. Yerleşmenin nüfusu, erişilebilirlik, çevre ile etkileşim, sahip olduğu hizmetler ve sektörler gözönüne alınınca farklı bir boyuta ulaşmaktadır.Doğu Karadeniz Bölgesi 'nde yerleşmelerin gündüz nüfusu, yerleşme sayım nüfusunun %30'u kadardır. Bu nüfus farklılığı hem yerleşme hal kına, hem de yerel yönetimlere problemler yaratmaktadır. Birinci bölüm, nüfus kavramının içeriği, sayım, gündüz ve mevsimlik nüfus kavramları, bu nüfus kavramlarının yerleşmede yarattığı sorunları içermektedir. îkinci bölümde, araştırmamıza konu olan Samsun, Çarşamba, Ayvacık ve Salı pazarı 'nda gündüz nüfusunu saptamak amacıyle yapılan alan çalışmasının yöntemi irdelenmekte, kısaca ikili- üçlü tabloların analiz yöntemi olan Chi-Kare'ye ve yerleşmelerin etkileşiminin irdelenmesi içinse `Gravity Modeli` ne değinilmiştir. üçüncü bölümde, söz konusu denek yerleşmelerin çevre ile etkileşimine neden olabilecek fiziksel özelliklerinin ülke, bölge ve il içindeki durumları incelenmiştir. Dördüncü bölümde araştırmamızın genel içeriğini oluşturan ve Mayıs 1991 'de, Samsun, Çarşamba, Ayvacık ve Sâlıpazarı 'nda uygulanan anket çalışmasının sonuçlarına değinilmiş olup, bu sonuçlardan yerleşmeler hakkında bir takım kararlar alınmıştır. Beşinci ve son böl umde; denek olarak seçilen yerleşmelerin nüfus, eğitim ve sağlık ile ilgili bilgileri derlenerek, Çekim Modeli (Gravity Modeli) uyarlanmaya çalışılmıştır. Bu yöntem ile yerleşmelerin ek gündüz nüfusu, denek yerleşmenin nüfusu, hizmet ve ticaret sektörlerinin büyüklüğü ve çevre yerleşmelerden erişilebilirlikleri ile kestirilebilirligi a- raştırı lmıştır. ıx

There are a set of space standarts which should be con sidered in the urban planning process. Such standarts are used on the census population basis. So larger the population of setlement is the larger the area to be allocated to the vari ous services, social and physical infrustructure. However, it is a known fact that a settlement interacts with surrounding settlements. The population of neighbouring settlements who frequently travel to the settlement use its services, social and physical infrustructure which are planned for only its own population. Hence, daily interaction between settlements should be taken into account in urban planning. The main theme of this study is a) to investigate the size of daily visits to the selected settlement of Samsun province (Samsun, Çarşamba, Ayvacık, Salıpazarı), b) try to estimate the volume of daily visits to these settlement. The first chapter examines the concept of population (census, daytime and seasonal) and the problems rise in settlements due mainly to daytime and seasonal population fluctuations. Fallowing the second chapter which introduces the methods of the study, in the third chapter the demographic an sectoral structure of the study area is introduced to some detail. The study area in general and selected settlements are compered to its region and the nation. The findings of field survey is discussed in the fourth chapter; the size of daytime population, the characteristics of day-trips and daytime population, the purpose of travel to the survey settlement etc. The final chapter seeks an answers do the questions of whether the size of daytime population can be estimated using Gravity Model. x