Rayleigh dalgası dispersiyon verileriyle Doğu Anadolu ve civarında yerkabuğu ve üst manto yapısının incelenmesi

Abstract

Yerkabuğu ve üst-manto yapısının araştırılmasında kullanılan etkin yöntemlerden biri yüzey dalgası dispersiyon verilerinin çözümlemeleridir. Yüzey dalgalarının dispersiyon gösterme özelliğinden yararlanılarak gözlemsel değerlerden elde edilen faz ve grup hızı değerleri, ters çözümleme işlemiyle, belirlenen olası yapı modelleri için bulunan kuramsal değerlerle kıyaslanarak birbiriyle uyumlu sonuçlar aranır. Bu işlem sonucunda gözlemsel verilere en yakın kuramsal değerlerin hesaplandığı yapı modeli aranan kesit olarak belirlenir. Bu çalışmada, Doğu Anadolu ve civarındaki kabuk ve üst manto yapısı ile ilgili sınırlı bilgilere katkı sağlamak amacıyla tek-istasyona ait uzun peryod düşey bileşen kayıtları üzerinden Rayleigh dalgası grup hızlarının hesaplaması ve ters çözümlemesi hedeflenmiştir. Belirlenen amaç doğrultusun da, Hazar Denizi'nin güneybatısında oluşmuş bir depremin Kudüs (JER) istasyonundaki kaydı ele alınarak, önce çeşitli yöntemlerle grup hızları hesaplanıp birlikte değerlendiril dikten sonra bu hız değerlerinden yararlanarak ters çözümleme işlemiyle olay ve istasyon arasındaki profil için kabuk ve üst-manto yapısı belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlar mevcut bilgilerle kıyaslanarak uyumlu ve uyumsuz noktalar ortaya koyulmuş ve bunların bir değerlendirmesi yapılmıştır. İncelenen profil için üç tabakalı bir kabuk yapısı saptanmıştır. Bu tabakalar sırasıyla 2.5, 13, 23 km kalınlıklara, 4.25, 5.8, 6.82 km/sn lik P-dalgası hızlarına ve 2.48, 3.46, 3.89 km/sn lik S-dalgası hızlarına sahiptir. Pn ve Sn- dalgası hızları ise 8.12 ve 4.63 km/sn olarak belirlenmiştir.

One of the effective methods using to investigate the structure of the crust and upper-mantle is the analysis of surface wave dispersion data. In these analysis, convenient results are searched by comparing observed phase and group velocities determined by making use of the dispersion properties of surface waves with the theoretical values obtained for possible structural model. In the end of this process, structural model from which the theoretical values closest to the observed one are computed, is defined as the final model. In order to be of help to the limited informations about crust and upper-mantle structure in the east Anatolia and surrounding area, computation and inversion of the group velocities from the single-station long-period vertical component Rayleigh wave records have been performed. For this purpose, the record at the station Jerusalem (JER) from an event which occurred in the southwest coast of the Caspian Sea was analyzed. Firstly, the group velocities were computed by several methods. Then, these group velocities were compared, and inversion was applied. So, crust and upper- mantle structure for the profile between event and the station was determined. Furthermore, the obtained results were compared with the previous knowledge about the region, and they have been interpreted all together. / For the profile investigated in this study, crustal structure of three layers have been found. These layers have thicknesses of 2.5, 13 and 23 km, P-wave velocities of 4.25, 5.8, 6.82 km/sec and S-wave velocities of 2,48, 3.46, 3.89 km/sec, respectively. Pn and Sn-wave velocities have also been found as 8.12 and 4.63 km/sec. V