Çok etkenli deneylerde sapan değerlerin araştırılması

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, çok etkenli deneylerde gözlem değerleri arasında sapan değer olup olmadığını test etmek amacı ile önerilmiş yöntemler tanıtılmış, bu yöntemlerden ikisi için benzetim çalışması ile ölçüt değerler bulunmuş tur. Ayrıca uygulamada daha kullanışlı olabilecek bir yön tem de verilmiştir. îkinci bölümde, çok etkenli deneylerdeki sapan değer tanımı verilmiş ve test yöntemleri tanıtılmıştır. Bu bölümde, önce her deneme bileşeni ile- bir gözlem yapılan çok etkenli deneylerdeki/ sonra her deneme bileşeni ile bir den çok sayıda gözlem yapılan çok etkenli deneylerdeki test yöntemleri verilmiştir. Verilen test yöntemleri, test istatistikleri ve ölçüt değerleri açısından incelenmiştir. Üçüncü bölümde, bir Önceki bölümde verilen test yöntemlerinin genel bir tartışması yapılmıştır. Test yön temleri, test istatistikleri, ölçüt değerleri ve uygulamadaki kolaylıkları açısından eleştirilmiş olup olumlu ve olumsuz yönleri belirlenmeye çalışılmıştır. Daha sonra, Goldsmith ve Boddy tarafından önerilen test istatistiği ile John ve Draper tarafından önerilen test istatistiği için daha gerçeğe uygun ölçüt değerler bulmak amacı ile benzetim çalışması yapılmış, tüm çok etkenli deneylerde kullanılabilecek ölçüt değerlerin geliştirilmesine çalışılmıştır. Bu bölümde ayrıca, daha önce önerilen testyöntemleri ile ilgili eleştirilerin ışığı altında, bu yön temlerden daha kullanışlı olabilecek bir yöntemin kullanılabileceği söylenmektedir. Bu yöntemdeki test istatistikleri ile ilgili ölçüt değerlerin bulunması amacı ile yapılan benzetim çalışması ve sonuçları da verilmektedir. Dördüncü bölümde, sapan değer test yöntemlerini tanıtmak, sapan değerin deney sonuçları üzerindeki etkilerini göstermek amacı ile uygulama yapılmıştır. Bu uygu lamada, Topraksu Araştırma Enstitüsünce 1972-197 3 hasat yılında yapılan tarımsal bir deneye ait gerçek veriler kullanılmıştır. Sapan değer araştırmasının kısa sürede ve doğru olarak yapılabilmesi ve sapan değer araştırması yapacak araştırmacılara yardımcı olmak amaçları ile geliştirilen bilgisayar programının kullanımı tanıtılmıştır. Yapılan testler sonucunda gözlem değerleri arasında bir sapan değer olduğu bulunmuştur. Bu gözlem değeri kayıp bilgi kestirim değeri ile değiştirilerek tekrar varyans çözümlemesi yapılmıştır. Bu varyans çözümlemesi ile ilk varyans çözümlemesi arasındaki farklar araştırılmış sonuçta, sapan değerin deney sonuçlarını önemli ölçüde etkilediği kararına varılmıştır.

SUMMARY In this study, detection methods of outliers in the factorial experiments are introduced. In two methods, simulation studies for critical values of test statistics are made. In addition a usefull detection method is provided. The Second Chapter includes the definition of outlier and Literatures on the detection methods of outliers in the factorial experiments. First the methods for outlier detection in unreplicated factorial experiments, second the methods for outlier detection in two or more observation per cell case are given. Outlier detection methods are examined in terms of test statistics and critical values» In the Third Chapter, outlier detection methods which are given in the preceding chapter are discussed. Test statistics and critical points of each method are criticized in terms of usefulness in practice. In this chapter, for the methods which are given by Goldsmith and Boddy and John and Draper, critical values are generated by using numerical simulations. By these simulation studies we tried to obtain critical values which can be used in all factorial experiments. By using the results of the discussion of the outlier detection methods, a new detection methods is proposed which can be more useful than the others in practice.114 In the Fourth Chapter, in order to introduce the use of outlier detection methods and to show the effects of outliers on the results of analysis of variance, we made an application by using an agricultural experiment. This agricultural experiment is made by Central Topraksu Research Institute in the year 1972 -73 * In this chapter, a computer program is also given to use on outlier detection. By using this computer program, we looked for the precence of outliers between the observations of this factorial experiment. At the end, we conclude that the results of analysis of variance will be effected by the presence of an outlier.