Mengen (Bolu NE) yöresinin jeolojik incelenmesi

Abstract

-VII - ÖZET İnceleme alanı, Bolu ilinin kuzeydoğusunda yer alan Mengen ve* yöresini kapsamaktadır. 1/25.000 ölçekli Bolu-G28-a-, topoğrafik paftası ile sınırlandırılmış olan çalışma alanının jeolojisi ve tektoniği ayrıntılı olarak incelenmiştir. İnceleme alanının 1/25.000 ölçekli jeoloji haritası yapılmıştır. Bölgede yer alan kayaçlar 9 litostratigrafi birimi ne (formasyon) ayrılmıştır. Bu formasyonlara ait kayaçlar m özellikleri, çeşitli yöntemler uygulanarak incelenmiştir. Çalışma alanında, tümüyle kataklastik özellik gösteren metamorfik ve plütonik kayaçlardan oluşan Paleozoyik (Devoni yen öncesi) yaşlı Ağalar Kataklastikleri, en yaşlı birimdir. Bu birimin üzerinde belirgin bir diskordansla genellikle kris- talize dolomitik kireçtaşlarmdan oluşan Çapak formasyonu yer almaktadır. İstif Çapak formasyonu üzerinde, Üst Mastrihtiyen sonunda yerleşmiş olan ve melanj niteliğindeki Ören formasyo nu ile devam etmektedir. Bölgede melanj yerleşimi sırasında sığlaşmış olan ortamda üst Mastrihtiyen-Paleosen yaşlı Çırdak formasyonunu oluşturan kireçtaşlârmın sedimantasyonu da sür mektedir. İstif, Çırdak formasyonu üzerinde diskordan konumda yer alan Ipresiyen yaşlı ve yine kireçtaşmdan oluşan Gökdağ formasyonu ile devam etmekte ve transgressif özellikteki kumlu kireçtaşlarından oluşan, Ipresiyen-Lütesiyen yaşlı Sazlar formasyonu tarafından konkordan konumda üstlenmektedir. İstif içinde daha üstte, kireçtaşı-kumtaşı-kiltaşı ardalanmasmdan oluşan, Lütesiyen yaşlı Çukurca formasyonu yer almaktadır. înceleme alanında gölsel fasiyeste gelişmiş olan ve Oligosen - Neojen yaşlı Mengen formasyonu, geniş alanlar kaplamakta. ve belirgin bir açısal diskordansla diğer birimleri üstlemektedir, Kuvaterner oluşukları ise, alüvyon ve travertenlerden meydana gelmektedir. İnceleme alanında genel olarak bir kırık tektoniğinin egemen olduğu saptanmıştır. Bölgede belirlenen faylar, `Bin dirme ve ters faylar` ve `Doğrultu atımlı faylar` olarak iki grupta toplanmıştır. Doğrultu atımlı fayların, bindirme ve-vııı- ters faylardan daha genç olduğu ve güncel tektonik aktivite- nin bu fay düzlemlerinde sürdüğü belirlenmiştir. Değişik formasyonlarda ölçülen çatlak sistemlerinin ko- Jhumları ve birbirleri ile ilişkileri diyagramlarla yorumlanmış tır. İnceleme alanında yaygın heyelan bölgelerinin bulundu ğu saptanmış ve 1/25.000 ölçekli jeoloji haritasına işlenmiş tir. Heyelanların oluşum nedenleri araştırılmış ve güncel tek tonik hareketlerin de heyelanların oluşumunda katkılarının olduğu belirlenmiştir. İnceleme alanındaki diskordanslar saptanarak, bölgenin jeolojik evrimi yorumlanmıştır. Büyük bir olasılıkla Devoniyen- Üst Kretase aralığında, genellikle kara durumunda bulunan inceleme alanı ve yakın çevresi Laramiyen fazı ile büyük ölçüde etkilenmiştir. Bölge Eosen sonundaki hareketlerle (Pireneen fazı) yeniden, kara niteliği kazanmıştır. £3

-ıx- SÜMMARY The investigation area covers Mangen and the vicinty which in located in the NW of the city of Bolu. Geology1 and' tectonics of the study area, limi ted with Bolu-G28-a, topographic map of 1/25.000 scale, were investigated in detail. The geological map 1/25.000 scale of the study area was made. The regional rocks were seperated into nine lithostratigraphic units. The geological properties of the rocks belonging to these formations were in vestigated with different methods. The Ağalar Cataclastics, which show cataclastic propertly comp letely, and formed from metamorphic and plutonic rocks of Paleozoic (pre- Devonian) age is the oldest unit of. the study area, Çapak formation over lies this unit with a definite' discordance, and formed generally from cris- talized dolomitle limestones. In sequence, Ören formation which settled at the end of Upper Maestrihtian and shows melange character extends over Çapak formation. In the region, the sedimentation of limestones of Çırdak formation of Maestrihtian-Paleocene age, continues in medium shalloved during melange settlement. The sequence, continues with Gökdağ formation of Ypresian age formed from limestones; too and settled discordantly an Çırdak formation and then Sazlar formation of Ypresian-Lutesian age and formed from sandstones of transgressif character. In the Upper parts of the sequence, Çukurca formation of..Lutesian age, formed from limestones sandstones clay stone exists. In the investigation area, tfengen formation of Oligocene-Neogene age and developped during lake facies character covers a large area and overlies other units with a definite angular discordance. Kuaterner formations are formed from aluvions and travertens. In the investigation area, it is found out that a fracture-tecto nics is dominant. In the region, the` existing faults are grouped into two classes: `Over thrusting and reverse faults` and `Strike-slip faults`. It is found out that strike-slip faults are younger than the Over thrus ting and reverse faults and recent tectonic activities continue along thin fault plane. ' The location and interrelation of observed and measured fracture systems are interpreted with.diagramma. The presence of extensive potential land slide area has been-x- determined in the investigation area and it is shown in geological map of 1/25.000 scale. The reasons of land slides were investigated and the inf luence of recent tectonics on land slides were determined. By determinations of discordances, a geological evaluation of the area was made with a high probability, within the Devonian and Upper Cretaceous period, the investigation area and the vicinty generally exis ting as land were influenced greatly with Laramian orogeny. The region regained land character with post-Eocene geologic activites (Pireneeh oro- genic fase)..©