Doğu Karadeniz Bölgesinde yer-deniz atmosfer etkileşimi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada önü denize açık, arkası sıradağlarla çevrili ve çok engebeli bir araziye sahip olan Doğu Karadeniz Bölgesi'nde görülen yerel iklimler, meteorolojik elemanları etkileyen etmenler ve çay bitkisinin büyüme fonksiyonu incelenmiştir. Yerel iklim tipleri Thornthwaite yöntemine, meteorolojik elemanları etkileyen etmenler ise Harmonik analiz yöntemine göre belirlenmiştir. Ayrıca çalışma bölgesi içinde çayın büyüme hızlan karşılaştırılarak büyüme üzerine yer ve zaman etkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Doğu Karadeniz Bölgesi'nde Thornthwaite yöntemine göre su eksiği olmayan, çok nemli ve orta sıcaklıktaki iklim tipinde çay bitkisinin en iyi şekilde yetiştiği belirlenmiştir. Su eksiğinin arttığı ve kurak dönemlerin uzadığı hem Araklı- Vakfıkebir arasında hem de sahilden iç bölgelere doğru çay üretiminin mümkün olmadığı belirlenmiştir. Harmonik analiz yöntemine göre en iyi çay üretimi yapılan Araklı-Gürcistan yöresinin yağışını en çok etkileyen etmenin küçük ölçekli olaylar olduğu tesbit edilmiştir. Kemalpaşa'dan batıya ve iç bölgelere doğru hem yağış üzerine küçük ölçekli olayların etkisi hem de çay üretiminin azaldığı belirlenmiştir. Doğu Karadeniz Bölgesi'nde çayın en iyi yetiştiği yöreyi temsilen seçilmiş istasyonlar (Rize, Pazar, Fındıklı, Hopa ve Kemalpaşa) vasıtasıyla birinci sürgünün büyüme fonksiyonu (y = ax1*) bulunmuştur. Thornthwaite yöntemine göre aynı iklim sınıfında bulunan beş istasyonun hem sürgün büyüme hızında hem de meteorolojik elemanlarında yerel farklılıkların olduğu behrlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Yerel iklimler, Küçük ölçekli olaylar, Yağış, Çay, Büyüme hızı, Yerel farklılıklar VI

SUMMARY Land-Sea-Atmosphere Interactions in Eastern Black Sea Region In this study, local climates, the factors effecting the meteorological elements and the functions of tea growth have been examined in Black Sea Region which has mountainary and step structure. Local climates and the factors effecting the meteorological data have been analysed by Thornthwaite and Harmonic analysis respectively. The functions of tea growth have been found. The growth rate have been compared and space and time effects determined on tea growth. In Eastern Black Sea Region, it is determined that tea plant is growth in climates which has no water deficit, mesotermal and very humid properties. It is also found that tea plant is not growing in the inner regions and between Araklı and Vakfikebir which has long- term water deficit. Harmonic Analysis shows that the most important effect on tea growth between Araklı and Georgia is the small scale effects. Both tea production and small scale effect decrease from Kemalpaşa to westward and inner region. Stations between Araklı and Georgia (Rize, Pazar, Fındıklı, Hopa and Kemalpaşa) have been chosen as the best representation of tea production areas. The growth function of first shoot has been found as y = axb. Although five stations have same climatic class according to Thornthwaite method, local differences have been determined in growth rate and meteorological elements of every stations. Key Words: Local climates, Small scale effects, precipitation, tea, growth rate, local differences. VII