Trabzon ve yöresinde yetişen doğal bazı yerörtücü bitkilerin peyzaj mimarlığında değerlendirilmeleri üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Bitkisel obje ve kompozisyonların peyzaj mimarlığında vazgeçilmez nitelikte oluşu bir yörede yapılacak planlama çalışmalarında, yöre kimliğini ortaya koyan doğal bitki örtüsündeki farklı özellikteki türlerin değerlendirilmesine olanak sağlamaktadır. Bu araştırma, deniz seviyesinden yüksek dağlık kesimlerine kadar değişik yükselti zonlarında zengin bir bitki örtüsüne sahip Doğu Karadeniz Bölgesi'nin yöre bitki formasyonun birçok özelliklerini yansıtan Trabzon ve çevresinde yürütülmüştür. Doğal bitki örtüsü içerisinde yeralan ve peyzaj mimarlığında değerlendirilmesine yönelik, estetik ve işlevsel özellikleri ile dikkat çekici yerörtücü özelliği gösteren bitki taksonları araştırılmıştır. Araştırmada farklı yetişme ortamlarından (özellikle kayalık ortam, yol şevleri ve orman altı) 50 familyaya ait 349 adet bitki taksonu bulundukları ortam özellikleri ve bazı genel özellikleri (boy, form vb.) ile belirlenmiş, bitkilerin araştırma alanında doğal olarak oluşturdukları kompozisyonlar değerlendirilmiştir. Bitki türlerinin bu araştırmada sunumu Davis (1965-1988)'e göre, bitki kompozisyonlarının değerlendirilmesine yönelik temel dayanak Braun-Blanquet (1964) yöntemi esas alınarak yapılmıştır. Yöreye ait doğal yerörtücü bitki türlerinden değerlendirilebilir özellikte olanlarından 8 familyaya ait toplam 18 adet farklı çok yıllık bitki türü adaptasyon amacı ile deneme amaçlı seçilmiştir. Seçilen bitki türlerinin yerörtücü özellikleri, Trabzon koşullarında yetişme durumları ile işlevsel ve estetik açıdan yararlanma olanakları araştırılmıştır. Araştırma kapsamı içinde deneme amaçlı bitki türleri şunlardır: Hypericum pruinaîum, Hypericum orientate (GUTTIFERAE), Tanacetum armemım, Helichyrsum graveolens (COMPOSITAE), Minuartia circassica (CARYOPHYLLACEAE), Sibbaldia parviflora var. parviflora (ROSACEAE), Satureja spicigera, Teucrium chamaedrys var. trapezunticum, Thymus praecox subsp. caucasicus var. grossheimii, Thymus praecox subsp. caucasicus var. caucasicus (LABIATAE), Sedum spurium, Sedum gracile, Sedum tenellum, Sedum stoloniferum, Sedum pallidum var. bithynicum, Sempervivum minus var. minus (CRASSULACEAE), Helianthemum nummularium subsp. tomentosum (CISTACEAE), Alyssum murale subsp. murale var. murale (CRUCIFERAE). Anahtar Kelimeler : Peyzaj mimarlığı, yerörtücü bitki,adaptasyon, floristik kompozisyon VI

SUMMARY Plant materials and compositions are in a given up quality in landscape architecture. Therefore, this makes possible using different characteristics of species in natural vegetations that present identity of a region while making planning studies. The East Blacksea Region has a rich flora at various altitude from sea level to highland, where this research was made in Trabzon and its environments. Plant taxa that takes part in natural vegetations and shows groundcover plants property with its esthetics and functional values in landscape architecture were investigated. In this research, from various growing medium (especially rocky, slope and under forest condition), about 349 number of plant taxa belonging to 50 family were determined with its medium property that takes place and some other general properties (i.e. hight, form, etc.). In this research, the presentation of plant species according to Davis (1965-1988) were done to evaluate plant compositions based on Braun-Blanquet (1964) process. Belonging to that region from natural groundcover plant species average of 18 different perennial plant species from 8 family that can be estimated were choosen for the aim of adaptation as trial. Groundcover characterisitics of choosen plant species, growing stuations in Trabzon conditions and using possibilities from functional and esthetics point of view were investigated. The plants which have been cultivated in this research are seen as below: Hypericum pruinatum, Hypericum orientale (GUTTIFERAE), Tcmacetum armenum, Helichyrsum graveolens, (COMPOSITAE), Minuartia circassica (CARYOPHYLLACEAE), Sibbaldia parviflora var. parviflora (ROSACEAE), Satureja spicigera, Teucrium chamaedrys var. trapezunticum, Thymus praecox subsp. caucasicus var. grossheimii, Thymus praecox subsp. caucasicus var. caucasicusus (LABIATAE), Sedum spurium, Sedum gracile, Sedum tenellum, Sedum stoloniferum, Sedum pallidum var. bithynicum, Sempervivum minus var. minus (CRASSULACEAE), Helianthemum nummularium subsp. tomentosum (CISTACEAE), Alyssum murale subsp. murale var. murale (CRUCIFERAE) Key Words : Landscape architecture, groundcover plants,adaptation, floristic composition VII