Morkaraman ve ivesi koyunlarında farklı yetiştirme sistemlerinin laktasyon özellikleri, süt bileşimi ve yağ asitleri kompozisyonu üzerine etkisi

Abstract

Araştırmada Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştrıma ve Uygulama Çiftliği'nde yetiştirilen 32 baş Morkaraman ve 31 baş İvesi ırkı koyunun laktasyon özellikleri ile laktasyon periyodu boyunca süt bileşimi ve süt yağ asit kompozisyonundaki değişimin yanı sıra meranın süt bileşimi ve süt yağ asit kompozisyonuna etkisi araştırılmıştır. Laktasyon süt verimi, laktasyon süresi ve günlük ortalama süt verimi en fazla mera grubunda belirlenmiş olup sırasıyla; 55,44±5,57 kg, 0,410±0,02 kg ve 128,43±6,29 gün olarak bulunmuştur. Morkaraman ve İvesi ırkı için laktasyon süt verimi sırasıyla 40,76±5,56 ve 54,51±5,50 kg, laktasyon süresi sırasıyla 106,74±6,28 ve 132,30±6,21 gün, günlük ortalama süt verimi yine sırasıyla; 0,370±0,02 ve 0,390±0,02 kg bulunmuştur. Yağ, yağsız kuru madde, protein, laktoz, kül ve donma noktasına ait en küçük kareler ortalaması sırasıyla; %7,06±0,17, %9,49±0,04, %3,13±0,01, %5,44±0,02, %0,91±0,00 ve -0,707±0,00°C olarak bulunmuştur. En yüksek yağ, yağsız kuru madde ve laktoz oranı sırasıyla; %7,83±0,18, %9,55±0,06 ve %5,51±0,03 mera grubunda; en yüksek protein oranı ise kontrol grubunda %3,14±0,02 bulunmuştur. En yüksek yağ oranı İvesi ırkında (%7,65±0,16) bulunmasına rağmen, diğer süt bileşenleri en fazla Morkaraman ırkında bulunmuştur. Sütteki yağ asit komozisyonu açısından ırklar arasında kaproik asit (C6:0) (p<0,05), palmitik asit (C16:0) (p<0,05) ve linoleik asit ile toplam çoklu doymamış yağ asitleri açısından (p<0,001) anlamlı fark belirlenmiştir. Muamele grupları arasında sadece kaprilik asit (C8:0) (p<0,01), kaprik asit (C10:0) (p<0,001), laurik asit (C12:0) (p<0,01), heptadokonoik asit (C17:0) (p<0,001), stearik asit (C18:0) (p<0,01) ve linolenik asit (C18:3n3) (p<0,05) açısından istatistiki olarak fark tespit edilmiştir. CLA (C18:0 c9t11) miktarları kontrol ve mera grubunda sırasıyla; %0,56±0,02 - 0,75±0,02 g/100 g yağ; Morkaraman ve İvesi ırklarında ise sırasıyla; %0,69±0,02 - 0,61±0,02 g/100 g yağ olarak bulunmuştur. Aterojenik indeks oranları, kontrol ve mera grubunda sırasıyla; %2,34±0,10 - 2,05±0,10 g/100 g yağ; Morkaraman ve İvesi ırklarında ise sırasıyla; %1,99±0,11 - 2,35±0,09 g/100 g yağ değişim aralığında bulunmuştur. Irk ve yetiştirme sisteminden ziyade laktasyon döneminin süt yağ asit kompozisyonu üzerine daha etkili olduğu belirlenmiştir. Suni mera ve farklı rasyon katkıları ile sütte CLA oranını artırmaya yönelik çalışmaların yapılması tavsiye edilmektedir.

In the study, the change in milk components and milk fatty acid composition during the lactation period and the traits of lactation was investigated in the Morkaraman (n=32) and Awassi (n=31) sheep bred in the Research and Application Farm of Atatürk University. Also, the effect of the pasture on this change was detected.Daily milk yield, lactation milk yield and lactation duration were highest in pasture group as 55,44±5,57 kg, 0,410±0,02 kg, 128,43±6,29 days respectively. The means in Morkaraman and Awassi sheep were found as 40,76±5,56 and 54,51±5,50 kg for lactation milk yield; 106,74±6,28 and 132,30±6,21 days for lactation duration; 0,370±0,02 and 0,390±0,02 kg for daily milk yield, respectively.The least square means of values for fat, non-fat solid, protein, lactose, ash and freezing point in milk were determined as 7,06±0,17%, 9,49±0,04%, 3,13±0,01%, 5,44±0,02%, 0,91±0,00% and -0,707±0,00C, respectively.The highest fat, non-fat solid and lactose rates were found in pasture group as 7,83±0,18%, 9,55±0,06% and 5,51±0,03%, respectively; the highest protein rate was found in control group 3,14±0,02%. Although the highest fat rate was found in Awassi sheep (7,65±0,16%), the highest value of the other milk component were found in Morkaraman sheep.It has been found significantly differences between breeds in terms of caproic acid (C6:0) (p<0,05), linoleic acid (C16:0) (p<0,05) and total polyunsaturated fatty acids (PUFA) (p<0,001). Also, it has been found significantly differences between treatment groups in terms of caprylic acid (C8:0) (p<0,01), capric acid (C10:0) (p<0,001), lauric acid (C12:0) (p<0,01), heptadoconoic acid (C17:0) (p<0,001), stearic acid (C18:0) (p<0,01) and linoleic acid (C18:3n3) (p<0,05).The mean of Conjugated Linoleic Acid (CLA) (C18:c9t11) per 100 g milk was found as 0,56±0,02% and 0,75±0,02% for pasture and control group; 0,69±0,02% and 0,61±0,02%. Also; the rate of atherogenic index per 100 g milk were determined as 2,34±0,10% and 2,05±0,10% for pasture and control group; 1,99±0,11% and 2,35±0,09% for Morkaraman and Awassi sheep.It has been determined that the lactation period is more effective on milk fatty acid composition than breed and breeding system. It is recommended to carry out studies to increase the CLA ratio in milk with artificial pasture and different rations.