T.T.K. Asma İşletmesi kömür çevre kayaçlarının kazılabilirliğinin incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışma temelde T.T.K. Asma işletmesi kömür çevre kayaçlarının kazılabilirlik özelliklerinin incelenmesine yöneliktir. Kazılabilirlik, kayaçların mekanik ve yapısal özelliklerine `bağlı, tanımlanması güç, karmaşık `bir büyüklüktür. Bunun ölçütü kazı yönteminde, kazı makinası seçiminde ve kazı maliyetinde önemli `bir yer tutmaktadır. Asma İşletmesi kömür çevre kayaçlarının yaklaşık ^80* ini kumtaşları oluşturmaktadır. Bu kaya kütlesi birimleri yüksek RMR ve Q değerleriyle sağ lam bir yapıya sahiptirler. Bu da,, kazılabilirliği olumsuz yönden etkilemektedir. yapılan laboratuvar çalışmalarında, kumtaşlarının tek eksenli basınç dayanımının 100 MPa, çekme dayanımının 10 MPa ve nokta yük dayanımının 5 MPa dolayında olduğu saptanmıştır. Söz konusu işletme kömür çevre kayaçlarının çok az bir kısmını oluşturan silttaşlarının tek eksenli basınç daya nımı 75 MPa, çekme dayanımı ise 11 MPa olarak bulunmuştur. Petrografik incelemelerle kumtaşlarının f65 - $70 arasında kuvars içerdi ği ve bunların tane boyutunun 0.2-0.3 mm arasında olduğu saptanmıştır. Buna karşın silttaşlarının kuvars miktarı yaklaşık f0 27 ve tane boyutu 0.06 mm olarak elde edilmiştir. Kayacın dayanım ve petrografik özellikleri yardımıyla elde edilen aşınma indeksleri kumtaşlarında 1.5-2.0 N/mm, silttaşlarınıda ise 0.17 N/mm olarak bulunmuştur. Böylece, kumtaşlarının yüksek aşındırıcılık özelliğine sahip olduğu ve mekanize bir kazıya uygun olmadığı saptanmıştır. Aşınma deneyi için özel bir düzenek kurulmuştur. Bu düzenek yardımıyla keskilerde meydana gelen aşınma miktarı ile aşınma indeksleri arasında doğrusal bir bağıntının bulunduğu saptanmıştır. Kumtaşları yüksek aşınma indekslerine sahip olduklarından, işletme için mekanize kazı yerine delme patlatma yönteminin iyileştirilmesi gerektiği yolunda bir sonuca varılmıştır.

SUMMARY This study basically is directed, towards the investigation of the excava- bility of ooal measures rocks at the Asma Mine of Turkish Hardcoal En- terpries. The excavability a complex quantity (property) which is dif ficult to define, depends on the mechanical and structural features of rocks. Its criterion has an important role in the excavation method, selection of excavation machine and cost of excavation. About 80 f of the coal measures rocks encountered at the Asma Mine con sist of sandstones. The rock mass units have a strong structure with their high EMR and Q values. This effects the excavahility negatively. In the laboratory studies, it has been determined that the uniaxial com pressive strength of sandstones is about 100 MPa, tensile strength is a- bout 10 MPa and point load strength is about 5 MPa. The uniaxial compre ssive strength and tensile strength of siltstones, which make up a small portion of the ooal measures rocks in the mine, have been found as 75 MPa and 11 MPa, respectively. Through the petrographical studies, it has been determined that the qu artz content of sandstones varies between 65 and 75 İ- and thoir grain size is between 0.2-0.3 mm. On the other hand the quartz content of siltstones is about 27 f and grain size is 0.06 mm. The abrasivity indices, obtained by the aid of strength and petrograp hical properties of the rocks, have been found as 1.5-2.0 N/mm for the sandstones and 0.17 N/mm for the siltstones. Thus, it has been determi ned that the sandstones are of high abrasivity and they are not sui- table for a mechanized excavation. A special device for the abrasivity experiment has been developed. 'Sj using this device, a linear relationship has been found between the qu antity of abrasion occurring on the bits and the abrasivity indices. It has been conclued that, for the mine, the drill and blaBt method has to be improved instead of mechanized excavation since the sandstones have high abrasivity indices.