Türkiye`de gübre talebinin zaman serisi modelleri

Abstract

IV ÖZET Bu çalışmanın amacı, Türkiye' de gübre talebinin modellenınesi ve bu talebi oluşturan çeşitli faktörlere göre esnekliklerinin saptanmasıdır. Genel bilgileri içeren birinci ve ikinci bölümde, gübrenin tarımdaki önemi, Türkiye topraklarının durumu ve Türkiye' de gübre kullanımının gelişimi ve gübre arzı incelenmiştir. Üçüncü ve dördüncü bölümlerde ise, gübre tüketimini etkileyen faktörler ve Türkiye' de gübre talebinin öngörüsü konusunda yapılan çalışmalara yer verilmiştir. Beşinci bölümde, gübre talebinin modellenmesinde her gübre grubu ayrı ayrı ele alınmıştır. Azotlu ve fosfatlı gübre talebinin modellenmesinde, model seçenekleri, modellerin karşılaştırılmasında kullanılan istatistikler ve seçilen modeller bölüm 5.4.1 ve bölüm 5.4.2 'de verilmiştir. Azotlu gübre talebi modellenmesinde gelir ve fiyat bağımsız değişkenleri ile ARMA(1,4) sürecini yapısında bulunduran Model 1 ve bu modele alternatif olarak göreli fiyat ve gelir değişkenleri ile ARMA(1,4) sürecini yapısında bulunduran Model 2 seçilmiştir. Her iki modelden elde edilen fiyat esneklikleri arasında fark yoktur. Ancak, Model 2 'nin gelir esnekliğinde, Model 1 'e göre azalma olmuştur. Bu, gübre talebinin gelire karşı duyarlılık derecesinin arttığını göstermiştir. Fosfatlı gübre talebinin modellenmesinde fiyat ve ARMA(1,0) sürecini yapısında bulunduran Model 3 ile buna alternatif model olarak göreli fiyat ve ARMA(1,0) sürecini yapısında bulunduran Model 4 seçilmiştir. Ancak, gelir değişkeni her iki modelde de istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur». Potasyumlu gübre talebinin anlamlı bir modellemesi yapılamamıştır.

V SUMMARY In this 3tudy, it is attempted to specify a fertilizer demand model for Turkey and determine the responsiveness of fertilizer demand to the factors affecting consumption i.e. the elasticities of demand. In the fir3t two chapters which are devoted to general information on fertiliser, the importance of fertilizer in agriculture, the nature of Turkey' s soil according to their fertilizer need, the development of fertilizer consumption and fertilizer supply in Tur*key since 1960s are reviewed briefly. In chapters III and IV, factors affecting fertilizer demand are investigated and studies aiming at modelling and forecasting fertilizer demand in Turkey has been surveyed. Chapter V deaİ3 with the modelling of fertilizer demand in Turkey for the three fertilizer group separately. In modelling nitrogen fertilizer demand, firstly income and price variables regressed on consumption figur*es with an ARMA(1,4) error structured process. Alternatively, relative price variable is U3ed in Model 2 in lieu of price variable in Model 1. There İ3 no negligible difference between the elasticities obtained in both models, only the income elasticity of Model 2 is a little smaller than Model 1. The phosphate fertilizer demand model ha3 also two versions, one with price as explanatory variables in ARMA (1,0) error structured process, and the other in which price variable is substituted with relative price variable. The income variable in phosphate fertilizer demand model is found insignificant. It is not possible to obtain a meaningful model for potassium fertilizer demand since its consumption in Turkey is quite negligible.