Doğu Karadeniz yöresinde farklı çalışma koşullarında kesim ve sürütme işlerinde işgüçlüğü kriterlerinin araştırılması ve verim üzerine etkisinin belirlenmesi

Abstract

ÖZET DOĞU KARADENİZ YÖRESİNDE FARKLI ÇALIŞMA KOŞULLARINDA KESÎM VE SÜRÜTME İŞLERİNDE İŞGÜÇLÜĞÜ KRİTERLERİNİN ARAŞTIRILMASI VE VERÎM ÜZERİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ Odun hammaddesi üretimi çok sayıda değişken ve kontrol edilemeyen aktörlerin etkisi akında sürdürülmektedir, iklim özellikleri, topoğrafik özellikleri, orman kuruluşu ve meşcere özellikleri, çıkarılacak ürüne ilişkin özellikler, işçi özellikleri ve makine özellikleri bu faktörlerin başında gelmektedir. Bu faktörlerin etkileşimi üretim sisteminde karmaşık bir yapı oluşturmaktadır. Dağlık bölge ormancılığı için daha da belirgin olan bu karmaşık yapının analiz edilmesi ve modellenmesi ise oklukça güçtür. Bu çalışma, Doğu Karadeniz yöresinde, yaz aylarında gerçekleştirilen odun hammaddesi üretiminin kesim süreci ve bölmeden çıkarma sürecindeki işlemler için zaman tespitleri ve etken faktörlerle İlgili ölçümlerin yapılması ve elde edilen verilerin değerlendirilmesi şeklinde yapılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiler ve değişkenlerin yakışma yamam üzerindeki etkileri istatistiki olarak araştırılmıştır. Belirlenen her iş dilimi için gerçek yamanları ve birim zamanlan değişkenlere bağlı olarak hesaplayan regresyon eşitlikleri ve Yapay Sinir Ağı (ANN) modelleri oluşturulmuştur. Sonuçlar karşılaştırıldığında gerek gerçek çalışma Tamamının ve gerekse birim zamanların hesaplanmasında ANN modellerinin regresyon eşitliğine göre çok daha isabetli olduğu ortaya konmuştur. Uygulamada, herhangi bir üretim alanı için kesim süreci ve orman traktörleriyle bölmeden çıkarma sürecinde uygulanan işlemler için Siman IV dilinde hazırlanan benzetim modeli (AKSIM) geliştirilmiştir. Bu model Fortran'da hazırlanan ait programlan içermekte ve işlem zamanları ANN modelleri kullanılarak hesaplanmaktadır. Elde edilen sonuçlar, Doğu Karadeniz yöresinde farklı çalışma koşullan için yıllık üretim planlarının ve makine çalışma programının hazırlanmasında, plan uygulamalarının izlenmesi ve kontrolünde, objektif kriterlere göre ücret belirlemede kullanılabilecektir. Anahtar Kelimeler, kesim süreci, bölmeden çıkarma süreci, etken faktörler, iş dilimleri, birim yaman, regresyon, Yapay Sinir Ağlan, Benzetim, Siman IV

SUMMARY Many variables and uncontrollable fectors affect wood production system. These factors incîude climatic and terrain condftions, topographic features, forest and stand conditions, properties of wood cut and the status of workers and work-machines. Ali of these factors constitute a system of a very complex nature. This is feft more pressingly when the interactions among these fectors are to be anatyzed and modeled in especialiy mountainous areas. in this study, the time required for felling and skidding operations where detennined and fectors affecting togging were observed and recorded. The data obtained were later anatyzed. Relationships between variables and the effects of these variables on work stages were detennined. Then, regression and Artificial Neural Networks models were generated for each work stage. Results indicated that ANN models better predicted operation time and per unit time than did regression models. Based on the ANN models, a simulation model (AKSIM) was developed to predkt every stage of a logging operation. The model was written in Siman IV simulation language that uses Fortran subroutines. The potential use of the resuhs is that logging operations may be planned, production planning process on site may be easily controOed, and the wages of the forest workers may be better detennined. Key words: felling operations, skidding operations, effective fectors, work stage, unit time, regression, Artificial Neural Networks, Simulation, Siman IV. VIII