Tosya Ovası yeraltı suyu akımı sonlu farklar modeli

Abstract

IV ÖZET Bu çalışmada, Tosya ovasının hidrojeolojik sistemi matematiksel model ile benzeştirilmiştir. Değişen fiziksel koşullara sistemin gösterdiği tepkilerin belirlenmesi, yeraltısuyu bakımından ovanın gelecekteki davranışları hakkında ön bilgi sahibi olunması ve ovadaki yeralüsuyu potansiyelinden optimum şekilde yararlanılabilmesi amaçlanmıştır. Bu amacın sağlanabilmesi için yeraltısuyu taşıyan jeolojik birimlerin hidrolik ve geometrik yapısı, hidrolik parametrelerin alansal yayılımlan ve beslenim-boşalım ilişkileri belirlenmiştir. Tosya ovasında hidrojeolojik sistem, Devrez çayı ve bu çayın ova içerisindeki yan kollarının taşıdığı blok, çakıl, kum ve kil tane boyutundaki malzemelerin Neojen havzasında depolanması ile oluşan Kuvaterner yaşlı alüvyon birimden meydana gelmektedir. Serbest akifer özelliğindeki alüvyon, yağıştan ve yüzeysel akıştan süzülme ile ve Neojen yaşlı birimlerin çakıllı ve kumlu seviyelerinden olan az miktardaki iç akışla beslenmektedir. Çalışma alanında 27 km2 alansal yayüıma sahip olan akiferde D.S.İ. tarafından 40 adet işletme amaçlı sondaj kuyusu açılmıştır. Model çalışmasında akifer alanı, değişik boyutlarda 16x31 adet hücreye bölünerek, sonlu farklar yönteminin kullanıldığı matematiksel model programı yardımı ile hidrojeolojik sistem, yağıştan beslenme, buharlaşma kayıpları, kuyulardan çekim ve akarsu-akifer ilişkileri bakımından benzeştirilmiştir. Çalışma, 1979-1980 su yıllarında kalibrasyon aşamasında matematiksel modelin duyarlılığının test edilmesi ile ve 1981 - 1982 su yıllarında öngörü yapılması ile tamamlanmıştır.

SUMMARY In this study, hydrogeologic system of the Tosya Basin is simulated as a mathematical model. The aim of the study can be shated as determination of the responses of the system to the changing physical conditions and the optimal usage of the groundwater in the basin. For these purposes, hydraulic and geometric structures of the water bearing formations, spatial distributions of hydraulic parameters and recharge-discharge relations have been determined. The hydrogeological system of Tosya Basin is generated from Quaternary aged alluvium that is deposited in a Neogene basin which consists of Devrez River and it's secondary river beds. In the study area 40 pumpage wells have been drilled by D.S.İ. in the aquifer which has a surface area of 27 km^. Finite difference method has been used in this model study and the aquifer has been discretized into 16X31 cells. The model is simulating recharge from precipitation, evaporation losses, well discharge and river-aquifer relations. The study is completed with the calibration for the water years 1979-1980 and 1981- 1982 water years were predicted.