Açıkocaklarda patlama ve bilgisayar simülasyonu

Abstract

m ÖZET Açıkocak madenciliğinde yüzeyden belirli derinliklerde bulunan cevher yataklarının örtü kayaç kütlesinden kontrollü ve en az maliyetle kazanılarak işletilmesi için gerekli gevşetme işlemi genellikle delme-patlatma ile yapılmaktadır. Çalışma sahası içerisinde hedeflenen sonuçlara ulaşılması, kazı sonrası işlemlerde (yükleme, taşıma ve cevher zenginleştirme) büyük kolaylıklar sağlarken maliyeti önemli ölçülerde etkilemektedir. Bu çalışma kapsamında, patlatma tasarımı üzerinde etkili olan bir çok faktör incelenmiştir. Bu faktörleri ifade etmek amacı ile kullanılan teorik ve pratik eşitlikler ile mantıksal ilişkiler tespit edilmiştir. Elde edilen ilişkiler doğrultusunda, basamak düzenleme ve delik tasarım ölçülerini belirlemek amacı ile Açıkocak Patlatma Tasarımı(APT) adlı bir bilgisayar programı oluşturulmuştur. Bu modelin yazılımı için ileri düzey Turbo Pascal 7(TP7) programlama dili kullanılmıştır. Model ilk olarak literatürden alınan `tasarımsal` veriler için çalıştırılarak kontrol edilmiştir. Daha sonra, model özel bir şirkete ait taş ocağından alman çeşitli örnekler için laboratuvarda yapılan deneylerle elde edilen test sonuçlarına göre çalıştırılmıştır. Açıkocak Patlatma Tasarımı(APT) programının verilerin değişik kombinasyonlarına göre bulduğu sonuçlar doğrultusunda patlatma tasarımı oluşturulmuş ve genel bir değerlendirme yapılarak yeni öneriler getirilmiştir.

IV ABSTRACT In open-pit mining, extraction of ore from overlying burden has also been achieved by the help of blasting to ease the removal of overburden rock and to reduce the overall financial needs of ore gain. Reaching to demanded after-blast results effect directly the following (transportation and mineral processing) processes positively reducing financial requirements. In this study, first, many effective factors on blast design were investigated, secondly, the related theoretical and/or practical equations which include these factors were studied. According to the factors typed into the developed input-driven computer model an interactive computer program was developed in Turbo Pascal 7 Software Language, running according to typed values of some of the factors, to be able to get design outcomes of the blast area under consideration. The developed computer model, first examined by running it under several predetermined values of different blast design considerations. Later, the computer model was run for several combinations of average characteristics, handled by laboratory tests, of sampled rock values and several recommendations were suggested on blast design.