Açıkocaklarda yapısal süreksizlikler açısından patlatma tasarımının bilgisayar modellemesi

Abstract

ÖZET Açıkocak madenciliğinin temel işlemlerinden birisi delme-patlatmadır. Bu işlemin kalitesini gösteren en önemli parametre oluşan yığının tane boyu dağılımıdır. Tane boyu dağılımı patlatmada olduğu kadar, madencilik sonrası gerçekleştirilecek diğer işlemlerin verimleri üzerinde de büyük rol oynamaktadır. Patlatma sonrası hedeflenen tane boyu dağılımına ulaşılabilmesi, patlatma üzerinde etkili olan bütün faktörlerin ayrı ayrı incelenmesine ve buna bağlı olarak uygun tasarımın yapılmasına bağlıdır. Bu çalışma kapsamında, kayaç parçalanmasına ve oluşacak tane boyu dağılımına etki eden en önemli faktörlerden, ortamın yapısal durumunun etkisi incelenmiştir. Ayrıca patlatma tasarımında bu etkinin gösterilebilmesi için, literatürden alman çeşitli eşitlikleri kullanarak tasarım parametrelerini belirleyen `Açıkocak Patlatma Tasarımcısı` (SBD) adlı bir bilgisayar paket programı geliştirilmiştir. Programın yazılımında Visual Basic 5.0 Enterprise Edition programlama dili kullanılmıştır. Program ELİ Açıkocaklarında, farklı yapısal özelliğe sahip ortamlarda yapılan ölçümler ve laboratuvar testleri sonucunda elde edilen veriler için çalıştırılmıştır. Programdan elde edilen tane boyu dağılım sonuçlan, arazide yapılan bir dizi deneme patlatması sonrası elde edilen sonuçlar ile karşılaştırılmış ve programın kullanılabilirliği test edilmiştir.

IV ABSTRACT The major process of open-pit mining is drilling and blasting. The most important parameter indicating quality of the process is the particle size distribution of the muckpile after blasting. Size distribution has an important effect on the recovery of the following mining operations, besides being effective on Blast Design considerations. Reaching to the required particle size distribution of the blast depends on the examination of all factors affecting blast outcome each by each. In this study, the effect of rock mass structure on rock breakage and particle size distribution was investigated. SBD package program was developed to determine the blast design parameters using several developed empirical equations in literature. As a programming language Visual Basic 5.0 Enterprise Edition was used. Program was run using the data gathered by laboratory tests and measurements taken on different rock structures in ELÎ open-pit mine. The calculated particle size distributions suggested by the program were compared and approved with the results of blast tests on the field.