Dağlık arazide orman yolu sanat yapılarının yerlerinin ve boyutlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma

Abstract

Dağlık arazilerde, ormancılık faaliyetlerinin sağlıklı şekilde yürütülebilmesi orman yollarının kaliteli olmasına bağlıdır. Orman yollarının sağlığım etkileyen en önemli faktörlerden biri sanat yapılarının yerinde ve yeterli sayıda kullanımıdır. Bu yapıların yerlerinin topoğrafik haritalar üzerinde belirlenmesi önemli emek ve zaman sarfiyatı gerektirmektedir. Bu araştırmada orman yollarındaki sanat yapılarının yerlerini, tiplerini, boyutlarım ve sayılarım Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımıyla daha az zaman ve emek harcanarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma alam olarak Yeşiltepe Orman İşletme Şefliği (Maçka, Trabzon) sınırları içerisinde bulunan 79 km orman yolu seçilmiştir. Bu yolda 43'ü büz, 14'ü menfez, 2'si köprü, 6 'sı kasis ve 6'st da istinat duvarı olmak üzere toplam 71 adet mevcut sanat yapısı belirlenmiş ve koordinatları Global Position Systems (GPS) yardımıyla alınmıştır. Bu sanat yapılarından sadece %27'sinin fonksiyonlarım yerine getirebildiği tespit edilmiştir. Daha sonra, CBS kullanarak hesaplanan havza alanları göz önünde bulundurularak yapılması gerekli görülen hidrolik sanat yapısı kesit alanları Talbot formülüne göre belirlenmiş ve sanat yapısının tipi buna göre seçilmiştir. Kesit alam itibariyle; î m2'den küçük olanlar dairesel keskli büz veya küçük menfez, 1-2 m2 arasında olanlar sepetkulpiu büz veya kasis, 2-8 m2 arasında olanlar büyük menfez veya büzlü kasis ve 8 m2 'den büyük olanlar ise köprü olarak sınıflandırılmıştır. Mevcut 59 hidrolik sanat yapısının yerleri doğru fakat tipleri yanlıştır. Bunların, 26 adedinin dairesel kesitli büz veya küçük menfez, 16 adedinin sepet kulplu büz veya kasis, 14 adedinin büyük menfez veya büzlü kasis ve 3 adedinin de köprü olması gerekmektedir. Ayrıca mevcut hidrolik sanat yapılarına ilave olarak orman yolu üzerinde ise, 38 havza alanında da sanat yapılarına ihtiyaç olduğu belirlenmiştir. Bunlardan 20' sinin dairesel kesitli büz veya küçük menfez, 13'ünün sepet kulplu büz veya kasis, 5'inin de büyük menfez veya büzlü kasis olarak yapılması gerekir. Buna göre gelecekte, havza alam hesabı ve sanat yapısı yerini ve tipini belirlemede CBS ve GPS kullanımının kısa zamanda ve doğru bir şekilde sonuca ulaşmayı sağladığı anlaşılmıştır. Gelecekte bu konuda programlama çalışmaları yapılmalıda*. Anahtar Kelimeler: Orman Yollan, Sanat Yapıları, Talbot Katsayısı, CBS, GPS VII

An Isvestigation on the Determining of Location and Dimensions of Forest Road Construction Buildings at Mountainous Terrain In mountainous regions, the efficiency of forestry activities depens primarily on the presence of healthy and dependable forest roads. One of the main factors affecting the durability of forest roads is the presence of sufficent number of construction buildings at proper locations. Identifying these costruction buildings on topographic maps requires a lot of time and labour. The goal of this study was to determine locations where construction buildings are needed, and types, dimensions and number of these buildings on a 79 km forest road in Yeşiltepe Forest District (Maçka, Trabzon) using Geographical Information Systems (GIS). On this road, total of 71 construction buildings (43 pipes, 14 culverts, 2 bridges, 6 hamps and 6 relying walls) were present. First, coordinates of locations of these buildings were determined using Global Position Systems (GPS). Only 27 % of these consruction buildings were operational. Later, watershed areas were calculated using GIS. Then, cross- section areas of hyraulic construction buildings were calculated using Talbot formula. Cross-sections that are less than 1m was classified as circular cross-section pipe or small culvert, between 1 and 2 m2 as basket handled pipe or hamp, between 2 and 8 m2 as large culvert or pipe hamp and larger than 8 m2 as bridge. All present 59 hydraulic consruction buildings were at the appropriate places but the types of these buildings were wrong Of these, 26 should have been circular cross-section pipe or small culvert, 16 basket handled pipe or hamp, 14 large culvert and 3 bridges. The locations and types of relying walls and hamps were appropriate. In addition to the present hydraulic construction buildings, it was determined that 38 watershed areas needed some kind of construction building. Of these, 20 should be circular cross-section pipe, 13 basket handled pipe or hamp and 5 large culvert or pipe hamp. In conclusion, GIS can be used to calculate watershed areas and to determine types of construction buildings in the future. Key Words: Forest Roads, Construction Buildings, Talbot Constant, GIS, GPS VIII