Yanıcı madde tipleri ve yangın davranışına bağlı yangın potansiyelinin belirlenmesi ve haritalanması

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, 1) normal kapalı kızılcam meşçerelerinde yanıcı madde miktarı belirlenmiş, 2) yamçı madde özelliklerine bağlı olarak geliştirilen yanıcı madde model (tip)leri Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak haritalanmış, ve 3) genç karaçam meşçerelerinde deneme yangınları yapılarak yangın davranışı ortaya konulmuştur. Belirtilen bu üç çalışmada elde edilen veriler kullanılarak; karaçam ve kızılcam meşçerelerinde yanıcı madde, hava halleri ve topografyaya göre yangın davranış özelliklerini ortaya koyan örnek iki çalışma verilmiştir. Yanıcı madde miktarının belirlenmesinde tepe boyu, tepe çapı ve göğüs yüksekliği çapı en belirleyici değişkenler olmuştur. Geliştirilen regresyon modelleriyle benzer yanıcı madde özelliklerine alanlarda yanıcı madde miktarı kolaylıkla tahmin edilebilmektedir. Regresyon modelleri sonuçları ve meşçere özelliklerine göre yanıcı madde tipleri belirlenerek, CBS yardımıyla yanıcı madde tipleri haritaları oluşturulmuş ve böylece, yangın tehlikesi ve yangın potansiyeli ortaya konulmuştur. Yanıcı madde tiplerinin belirlenmesinde genel ve özel olarak iki ayrı sınıflandırma yapılmıştır. Arazi yapısının çok fazla değişiklik göstermediği ve benzer yanıcı madde özelliklerine sahip alanlarda genel sınıflandırmanın kullanılabileceği, ancak kırıklı, parçalı alanlarda ise detaylı sınıflandırmanın gerekliliği ortaya çıkmıştır. Genç karaçam meşçerelerinde değişik meteorolojik koşullar altında deneme yangınları yapılarak bu yangınların davranışları belirlenmiştir. Genç karaçam yanıcı madde tipinde yangın davranışını tahmin etmek için modeller geliştirilmiştir. Geliştirilen modeller çalışmanın yapıldığı durumlarda geçerlidir. Yangın yayılma oranımn büyük oranda rüzgarla, yanıcı madde tüketiminin ölü örtü nem içeriği, kapalılık ve canlı yanıcı madde miktarı ile ve yangın şiddetinin ise rüzgar, ölü örtü nem içeriği, kapalılık ve toplam yanıcı madde miktarı ile ilişkili olduğu görülmüştür. Sonuç olarak; yanıcı madde miktarı, yanıcı madde modelleri ve yangın davranışı ile ilgili elde edilen veriler ve diğer çalışmaların sonuçları, CBS içerisinde kullanılarak kızılcam ve karaçama ait değişik tneşecre tiplerinde yangın davranışları ortaya konulmuş ve yangın amenajmanı açısından analiz edilerek alternatif çözüm önerileri sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Yanıcı Madde Modeli, Yangın Davranışı, Yangın Potansiyeli, Coğrafi Bilgi Sitemleri

SUMMARY Determining and mapping fire potential based on Fuel type and Fire Behavior This study examines 1) fuel loads in normally stocked red pine stands, 2) fuel models (types) determined based on fuel characteristics, and fuel maps generated by Geographical Information Systems (GIS), and 3) fire behavior prediction in young Anatolian black pine stands. Using the information generated, two case studies were realized to determine fire potential and fire behavior characteristics under varying fire weather, topography and fuel conditions. Crown length, crown width, diameter at breast height were the best predictor of fuel load. Regression models generated were able to realistically predict fuel components important in fire behavior. Using both the regression models and general stand structure parameters, fuel type maps were generated using GIS from which fire potential and hazard were derived. One being general and the other being more detailed, two classification schemes were used to classify fuel types. It was concluded that for areas relatively homogeneous in fuels and topography, general classification seems adequate, while detailed classification seems more appropriate for patcy fuels and broken topography. Regression models were generated to predict fire behavior in young Anatolian black pine stands. Results indicated that fire spread is related to wind, fuel consumption to moisture contents of surface fuels, crown closure and live fine fuels, and fire intensity to wind, moisture contents of surface fuels, crown closure and total fuel load. The results obtained in this study should be invaluable in overall fire management planning through providing the fire managers with the accurate, timely and usable information they need in a form they can utilize. Keywords: Fuel models, Fire Behavior, Firç Potential, Geographical Information Systems VI