Dağbaşı (Araklı-Trabzon) granitoyidi ve çevre kayaçların petrografik, jeokimyasal ve petrolojik incelemesi

Abstract

Dağbaşı (Araklı-Trabzon) yöresinde yer alan Dağbaşı Granitoyidi ve çevrekayaçlarının petrografik, jeokimyasal ve petrolojik özelliklerinin incelenmesini amaçlayanbu çalışmada; volkanik ve plütonik kayaçların gelişimleri ortaya konularak, kökenleribelirlenmeye çalışılmıştır.Doğu Pontid Kuzey Zonu'nda yer alan inceleme alanının tabanında; Jura-AltKretase yaşlı bazalt, andezit, spilitleşmiş bazalt ve piroklastitleri bulunmaktadır. Bu birimyer yer mercekler, yer yer de bloklar halinde kristalize kireçtaşları içermektedir ve ÜstKretase yaşlı Dağbaşı Graitoyidi tarafından kesilmektedir. Tüm bu birimler Üst Kretaseyaşlı Uzun Tepe Dasiti tarafından kesilmiştir. Bu birimlerin hepsi Kuvaterner yaşlıAlüvyon ve Yamaç Molozları ile uyumsuz olarak örtülmektedir.Kimyasal olarak genelde bazalt ve andezit bileşimli Jura-Alt Kretase volkanitleritoleyitik-kalkalkali geçişli olup, (La/Lu)N değerleri 5.8-9.8 arasındadır. z elementdağılımları N-tipi MORB'a benzerlik sunmaktadırlar. Dasit ve riyolit bileşimindeki ÜstKretase volkanitleri kalk-alkalen karakterli olup yay volkanitlerine benzemektedirler.Dağbaşı Granitoyidi'nin yüzeylemesi elips şekilli olup, Doğu Pontidler'in ana kırıksistemlerinden biri olan KD-GB yönlü kırığa paralel olarak yerleşmiştir. Diyorit, tonalit,granodiyorit ve monzogranit bileşimli kayaçlardan oluşan Dağbaşı Granitoyidi, bolmiktarda yan kayaç ksenolitleri ve mafik magmatik anklavlar (MMA) içermektedir.Granitoyidi oluşturan kayaçlarda magma karışımını gösteren dengesizlik dokularındananti-rapakivi ve poikilitik doku, iğnemsi apatit, bıçağımsı biyotit ve mafik magmatikanklavlar içerisinde plajiyoklas ve K-feldispat fenokristalleri gözlenmiştir. DağbaşıGranitoyidi, genel olarak I-tipi, düşük-orta K'lu kalk-alkali, peralümin-metalümin geçişli,kafemik karakterli olup, volkanik yay granitoyidleri özelliği göstermektedir. Ana ve izelement değişimleri, granitoyidin gelişiminde plajiyoklas, K-feldispat, hornblend, biyotitve apatit fraksiyonlaşmasının etkili olduğunu göstermektedir.Granitoyidin petrolojik özellikleri incelendiğinde, gelişiminde özellikle fraksiyonelkristallenme ve magma karışımının etkili olduğu ve az oranda da asimilasyon ve kısmiergimenin rol oynadığı görülmektedir. Dağbaşı Granitoyidi'nin kaynak alanının Pontidkıtasal kabuğunun tabanını oluşturan meta-magmatik kayaçlardan oluşmuş heterojenyapıda olabileceği sonucuna varılmıştır.

In this study, petrographical, geochemical and petrological characteristics ofDağbaşı Granitoid and surrounding rocks in the Dağbaşı (Araklı-Trabzon) area weredetermined, and the evolution and origin of volcanic and plutonic rocks were investigated.In the studied area located on the northern zone in the eastern Pontide; Thebasement is represented by Jurassic-Lower Creataceous aged basalt, andesite, spilitic basaltand pyroclastics. This unit includes both crystalize lenses and blocs, and are cut by theDağbaşı Granitoid. The Upper Creataceous aged Uzun Tepe Dasite has cut all of theseunits. All three units are overlie uncorformably by Quaternary alluvium and slope debris.Geochemically, Jurassic-Lower Creataceous aged volcanics are mainly basalt andandesite in composition and tholeitic to calc-alkaline in nature. (La/Lu)N values arebetween 5.8 and 9.8. Trace element distributions show similarities of N-type MORBsources. Upper Creataseous aged volcanics are dasite and rhyolite in composition, andcalc-alkaline character, and show similarities of arc volcanics.The Dağbaşı Granitoid is elipse shaped, and settled paralel the NE-SW directioncrack with one of the major tectonic directions of the eastern Pontides. The DağbaşıGranitoid consists of diorite, tonalite, granodiorite and monzogranite, and includesabundant wall-rock xenoliths and mafic magmatic enclaves (MME). The DağbaşıGranitoid shows disequilibrium textures such as anti-rapakivi texture, poikitic texture,blade biotite and hornblende, acicular apatite and K-feldspare phenocrysts in maficmicrogranuler enclaves. The Dağbaşı Granitoid is generally I type, low-medium K calc-alkaline character, peraluminous to metaluminous transitional and cafemic trend, andshows features of volcanic arc granitoids. Major and trace element variations indicatesignificant role of plagioclase, K-feldspare, hornblende, biotite and aphatite fractionationduring the evolution of rocks.The petrological features indicate that fractional crystallisation and magmamixing/mingling are significant role, and partial melting and assimilation less role duringthe evolution of Dağbaşı Granitoid. We concluded that the source of the Dağbaşı Granitoidmay be composed of heterogen structural meta-magmatic rocks which are occured at thebottom of Pontid continental crust.