Endüstriyel odun hammaddesinin insan gücüyle sürütülmesi sırasında ortaya çıkan ürün kayıpları ile çevresel zararların belirlenmesi üzerine bir araştırma

Abstract

Ormancılıkta odun hammaddesi üretimi, kesme, bölmeden çıkarma ve taşıma aşamalarından oluşmaktadır. Bu aşamalardan en zor olanı pahalı ve çevresel zararı en fazla olan bölmeden çıkarmadır. Bölmeden çıkarma operasyonlarının değerlendirilmesi çevresel açıdan, meşcerede kalan ağaç, fidan ve orman toprağında oluşan zararların belirlenmesi, ekonomik açıdan ise odun hammaddesinde oluşan kayıpların belirlenebilmesi için önemlidir.Bu çalışmada, dağlık arazide insan gücüyle zemin üzerinde sürütme faaliyetlerinin, taşınan odunlara, meşcerede kalan ağaçlara, fidanlar ve orman toprağına etkilerinin belirlenmesi, bu etkilerin sürütme zamanı (yaz ve kış) göre karşılaştırılması ve sürütülen odunda meydana gelen zararın önceden belirlenebilmesi için ?bir zarar tahmin modelinin? geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla uygulama alanları, Trabzon Maçka Orman İşletme Müdürlüğü'nün bünyesinde, 2004-2007 yılları arasında, yaz ve kış üretim mevsimlerinde insan gücüyle zemin üzerinde sürütme yapılan bölmeler arasından seçilmiştir. Sürütme faaliyetleri sonucu odunlarda, meşcerede kalan ağaçlarda, fidanlarda ve orman toprağında oluşan zararlar belirlenmiş ve zararlar üretim mevsimine göre karşılaştırılmıştır. Ayrıca yaz ve kış üretim alanlarında zarar gören odunlarda oluşan miktar kayıpları, oduna etkiyen sürtünme kuvveti, odunun sürtünen yüzey alanı ve sürütme mesafesi parametreleri dikkate alınarak ?bir zarar tahmin modeli? geliştirilmiştir.Çalışma sonucunda, sürütülen odunların, meşcerede kalan ağaçların, fidanların ve orman toprağının yaz üretim alanlarında kış üretimi alanlarına oranla daha fazla zarar gördüğü belirlenmiştir. Bu zararlar, önemli ekonomik kayıplar ile orman ekosisteminin sürdürülebilirliği ve verimliliği açısından olumsuz sonuçlara neden olmaktadır. Sonuç olarak, gelişmiş ve çevreye duyarlı taşıma sistemlerinin kullanılması gerektiği ortaya çıkmıştır. Ayrıca, çalışma kapsamında geliştirilen zarar tahmin modeliyle, sürütme sonucunda odunda oluşacak miktar kayıplarının sürütmeden önce tahmin edilmesi ve gerekli önlemlerin alınması mümkün hale gelmiştir.

Production of wood material involves felling, primary transportation, and hauling phases. Among these phases, primary transportation is the most difficult and the most expensive phase with the highest environmentally damages. Evaluation of primary transportation by determining residual stand damage and forest soil disturbance in terms of environmental aspects and by determining value lost of the forest products in terms of economical aspects is very important.In this study, it was aimed to develop a ?damage prediction model? to determine the effects of human power based ground skidding operations on transported logs, residual trees, saplings, and forest soil in mountainous terrain, to compare these effects according to production periods (summer and winter), and to predetermine the damages on skidded logs. The study areas were selected from the sample harvesting units of Directorate of Maçka Forest Enterprise in Trabzon during the summer and winter production periods of 2004-2007. The effects of skidding operation on logs, residual trees, saplings, and forest soil were determined and compared according to production periods. Besides, a ?damage prediction model? was developed by considering volume lost of the damaged logs in summer and winter production areas, friction resistance on logs, ground contact area of the logs, and skidding distance parameters.The results indicated that the damages on skidded logs, residual trees, saplings, and forest soil in the summer production areas were more than the damages in winter production areas. These damages result in negative consequences in terms of sustainability and productivity of forest ecosystem, great economical losses. Thus, improved and environmentally friendly transportation systems should be implemented. The damage prediction model developed in this study enables predetermination of skidding related log volume losses before the skidding operation and taking damage prevention measures.