Kemaliye-Erzincan yöresine ait propolislerin bitkisel orijini ve kimyasal içeriğinin belirlenmesi

Abstract

KEMALİYE-ERZİNCAN YÖRESİNE AİT PROPOLİSLERİN BİTKİSEL ORİJİNİ VE KİMYASAL İÇERİĞİNİN BELİRLENMESİ Ömür Gençay OZ Kemaliye-Erzincan yöresinde belirlenen arılıklarda birer araştırma kovanı tespit edilerek, dip tahtasından ve çerçeve kenarlarından kazınarak ilkbahar ve yaz propolis örnekleri alınmıştır. Ayrıca Haziran-2003'de aynı kovanlara propolis trapları takılmış ve traplar Eylül-2003'de kovanlardan çıkarılmıştır. Traplarda biriken propolis örnekleri Haziran-Eylül dönemleri arasında arılar tarafından toplanan trap örneklerini vermiştir. Böylece hem ilkbahar hem de yaz dönemine ait çeşitli şekillerde alınan örnekler elde edilmiştir. Buda örnekler arasında toplanma yerine ve zamanına bağlı olarak herhangi bir farkın bulunup bulunmadığını kıyaslama imkanını doğurmuştur. Laboratuvara getirilen propolis örneklerinin mikroskobik analizi için polen preparatları hazırlanmış ve on arılığa ait ilkbahar, yaz ve trap örneklerinin mikroskobik analizleri sonucunda 34 farklı bitki familyasına ait bitki taksonlarının polenleri teşhis edilmiştir. Mikroskobik analizler sonucunda en çok Salicaceae, Fabaceae, Scrophulariaceae, Asteraceae ve Lamiaceae familyalarına ait bitki taksonlarının polenlerine rastlanmıştır. Örneklerin kimyasal analizinde ilk olarak GC-MS ile organik madde analizi yapılmıştır. Bu analiz sonucunda örneklerde alkoller, aromatik asit ve esterleri, düz zincirli asit ve esterleri, hidrokarbonlar, aldehidler, flavononlar, eterler, ketonlar, terpenler ve yağ asidi esterlerine rastlanmıştır. İncelenen örnekler organik madde içeriği bakımından çok büyük benzerlikler göstermiştir. Otuz örnekte flavanon grubundan `2-Propen-1 -one, 1 -(2,6-dihydroxy-4-methoxyphenyl)-3-phenyl` bileşiği yüksek oranlarda tespit edilmiştir. Örneklerin tümünde ise flavanon grubu bileşikleri yüksek oranlarda saptanmıştır.Propolisin toplam flavanoid içeriklerinin belirlenmesi için UV spektrofotometresi kullanılmış ve absorbans alanları belirlenmiştir. Bu analizler sonucunda Seyit Ali mahallesinde yer alan 7. arılığa ait trap (7/3 nolu) örneği en yüksek absorbans alanı göstermiştir. Yani çözünen organik madde ve flavanoid içeriği bu örnekte en fazladır. Kemaliye-Erzincan yöresine ait incelenen on arılığa ait otuz örneğin her biri gerek mikroskobik gerek kimyasal analiz sonuçları bakımından birbiri ile paralellikler göstermiştir. Toplanma zamanı ve yerinin neden olduğu çok büyük farklılıklar gözlenmemiştir. Anahtar Sözcükler : Propolis, mikroskobik analiz, kimyasal analiz, GC-MS, UV-Vis, flavanoid, organik madde Danışman Doç. Dr. Kadriye SORKUN, Hacettepe Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Uygulamalı Biyoloji Anabilim Dalı Eş Danışman Prof. Dr. Bekir SALİH, Hacettepe Üniversitesi, Kimya Bölümü, Fizikokimya Anabilim Dalı

IDENTIFICATION OF BOTANICAL ORIGIN AND CHEMICAL COMPOSITION OF PROPOLIS FROM KEMALİYE-ERZİNCAN REGION Ömür Gençay ABSTRACT In this study, hives located in the bee farms situated at the Kemaliye-Erzincan region were chosen at certain intervals. Spring and summer propolis samples were gathered by scratching the bottom board and the margins of the frames of the selected hives. Propolis traps were placed in the hives in June-2003 and they were taken out in September-2003. The samples which were gathered by bees between June and September gave the propolis samples accumulated on the traps. This gave us a chance to compare the samples according to locations and times in which they were gathered. For microscopic analyses of propolis samples, pollen slides were prepared. Through the microscopic analyses of spring, summer and trap samples collected from ten bee farms, plant taxa of 34 different plant families were identified. As a result of microscopic analyses, high amounts of plant taxa pollens were identified which belong to the Salicaceae, Fabaceae, Scrophulariaceae, Asteraceae and Lamiaceae plant families. Firstly, organic substances of the samples were analysed by GC-MS during the chemical analyses. At the end of this process, alcohols, aromatic acids and esters, linear acids and esters, hydrocarbons, aldehydes, flavanones, ethers, ketones, terpenes and fatty acid esters were determined. The investigated samples were similiar with respect to their organic substance content. `2-Propen-1-one,1-(2,6- dihydroxy-4-methoxyphenyl)-3-phenyl` substance from flavanone group were determined in all 30 samples. In all of the samples, high ratios of substances from flavanones group were identified.To determine total flavanoid contents of the propolis samples, UV spectrophotometer was used and absorbance areas were defined. In these analyses, the seventh bee farm's trap sample (7/3) located in the Seyit Ali ward has showed the highest absorbance. As a result, dissolved organic substances and flavanoid contents of this sample were in the highest ratio. All of the 30 samples collected from 10 bee farms in the Kemaliye-Erzincan region show similarities in terms of both microscopic and chemical analyses results. There are no remarkable differences among the samples, dependig on the gathering time and location. Keywords : Propolis, microscopic analysis, chemical analysis, GC-MS, UV- vis, flavanoid, organic substance Advisor : Assoc. Prof. Dr. Kadriye SORKUN, Hacettepe University, Department of Biology, Applied Biology Section Co-Advisor : Prof. Dr. Bekir SALİH, Hacettepe University, Department of Chemistry, Physical Chemistry Section IV