Mimar Mehmed Ağa ve dünyası: Risâle-i Mi`mâriyye üzerinden 16. ve 17. yüzyıl Osmanlı zihniyet kalıplarını ve mimarlığını anlamlandırma denemesi

Abstract

Bu çalışmada içkin olan amaç, Osmanlı mimarlık tarihyazımının pozitivist, rasyonalistve oryantalist okumalarına eleştiri getirmek, ?tek merkeze? göre şekillenmeyen birOsmanlı mimarlık tarihi yazımının imkânlarını araştırmaktır. 1614 yılında Ca`fer Efenditarafından üstadı Sedefkâr Mehmed Ağa için yazılan Risâle-i Mi`mâriyye bu yaklaşımınuygulaması için verimli bir araştırma malzemesi olarak düşünülmüştür. Bu bağlamda,olabildiğince fazla soru üretilmeye çalışılmış, sözün ucu olabildiğince açık bırakılmıştır.Bu doğrultuda çalışma; Genel Bilgiler, Yapılan Çalışmalar, Bulgular, Tartışma,Sonuçlar ve Öneriler şeklinde altı bölüme ayrılmıştır. Genel Bilgiler bölümünde,sorunsalın neşet ettiği temel noktalar vurgulanmış, amaçlar belirlenmiştir. Tezin kapsamıve araştırma alanının sınırları netleştirilmiştir. Sonrasında, tezin amacı ve kapsamınınyaklaşık olarak 1550-1650 aralığını açıklayabileceğine karar verilerek bu tarihler arasındabir takım kronolojik bilgiler verilmiştir. Ardından 16.-17. yüzyıl Osmanlı dünyası üzerineyapılmış olan modern dönemdeki araştırmaların bu tez için değerli olanlarından yolaçıkılarak halen yürürlükte olan tarihyazım paradigmalarına değinilmiştir. Bu şekilde tezintanım ve kabulleri detaylandırılarak netleştirilmeye çalışılmıştır. Yapılan Çalışmalarbölümünde ise bir önceki bölümde daha açık bir hale getirilmiş olan kuramlar uyarıncatahlil edilecek araştırma malzemesi tanıtılmıştır. Araştırmanın yaklaşımı ve yöntemine dairbilgiler verilmiştir. Son olarak ise söz konusu malzemenin yoğrulacağı ve araştırmayaklaşımının uygulanacağı analiz çerçeveleri oluşturulmuştur. Bulgular bölümü, belirlenenanaliz çerçevelerinin ayrıntılandırılmasından ve yukarıdaki iddiaların sınanmasındanibarettir. Tartışma bölümünde araştırma sonunda elde edilen bulguların Osmanlı mimarlıktarihyazımındaki muhtemel yeri üzerinde durulmuştur. Sonuçlar bölümü, başlangıçtakiamaçlar doğrultusunda sorulan sorulara verilen cevaplara dair bir özet mahiyetindedir.Nihai olarak yeni çalışmalar için bazı Önerilerde bulunulmuştur.

The immanent and implicit aim in this study is to criticize positivist, rationalist andorientalist readings of the Ottoman architectural historiography. The possibilities of theOttoman architectural historiography, which cannot be shaped on a ?single center?, arequestioned. Risâle-i Mi`mâriyye written by Ca`fer Efendi in 1614 for his master SedefkârMehmed Agha is considered to be a fruitful research material for the application of thisapproach. In this context, many possible questions are posed and open-ended discourse hasbeen developed.Based on the said approach, the study is divided into six chapters as GeneralInformation, Previous Studies, Findings, Discussion, Results and Suggestions. In theChapter of General Information; the aims, the scope of the study and the borders of theresearch field are clarified. Later on, deciding on these issues would explain the periodapproximately between the years 1550 and 1650, some chronological information is givenfor this period. Current paradigms of historiography are highlighted referring to some ofthe research on the 16th-17th centuries Ottoman world. In this way, the definition andassumptions of this study are clarified in details. In the Chapter of Previous Studies, theresearch material is introduced. Information on the research approach and method is giventoo. Finally, analysis frameworks upon which the relevant research material is involvedand the research approach is applied are formed. The Chapter of Findings includes detailsof the specified analysis frameworks and testing of the above claims. In the Chapter ofDiscussion, the possible role of findings arrived as a consequence of the research withinthe Ottoman architectural historiography is highlighted. The Chapter of Results includes asummary of the answers to the questions posed in accordance with the initial aims. Inconclusion, some suggestions are made for future studies in the Chapter of Suggestions.