Kabadüz (Ordu, Kuzeydoğu-Türkiye) yöresi Pb-Zn-Cu cevherlerinin jeolojik, mineralojik, jeokimyasal ve kökensel incelenmesi

Abstract

Kabadüz (Ordu) yöresi Pb-Zn-Cu cevherleri Geç Kretase yaşlı andezit ve bazaltlar içinde KB-GD doğrultulu fay zonları boyunca oluşmuş hidrotermal damar tip cevherlerdir. Pirit, kalkopirit, sfalerit, galen ve tetrahedrit-tenantitten oluşan cevher minerallerine gang olarak kuvarsın yanında daha az oranda kalsit ve barit eşlik etmektedir. Yöredeki bütün cevherler mineral birlikteliği, minerallerin oluşum sıralaması ve dokusal özellikleri bakımından benzerlik göstermektedir.Demiroluk ve Haydarlı damarlarında, yan kayaçtan cevher zonuna doğru kuvars, kalsit, apatit, serizit, kaolen ve Mg-klorit artarken, K-feldispat, Fe-klorit, albit ve epidot azalmaktadır. Propilitik alterasyon ve cevher zonunda, hem göreceli hem de net kütle değişimi bakımından Cu, Pb, Zn, As, Au, Ag ve Ca miktarları armakta Na, Ba, K ve Rb miktarları ise azalmaktadır. Demiroluk ve Haydarlı damarlarında alterasyon zonunda % 47.06 ve % 5.27'lik kütle artışı meydana gelmiştir.Kuvars ve sfalerit minerallerindeki sıvı kapanımların homojenleşme sıcaklıkları 180-436.1 oC, tuzlulukları ise % 0.4-14.7 NaCl eşd. arasında değişmektedir. Tuzluluk miktarının değişim aralığı hidrotermal çözeltilerin magmatik kökenli olduğunu gösterirken, homojenleşme sıcaklığındaki düşüşe karşılık tuzluluk miktarının azalması, hidrotermal çözeltilerle meteorik suların karıştığına işaret etmektedir.Yöredeki damarlarda cevher mineralleri benzer stokiyometrik bileşimlidir. Piritlerin Ni ve Co içerikleri ve sfaleritlerin Zn/Cd oranları, bu cevherlerin asitik magmatizmanın ürünü olduklarını göstermektedir. S izotoplarına göre hidrotermal çözeltilerin bileşiminde bulunan kükürtün magmatik kökenli olduğu, O ve H izotoplarına göre de magmatik ve meteorik kökenli suların karıştığı belirlenmiştir.Kurşun izotoplarına göre yöredeki cevherler, Alt Kabuğun kısmî ergimesine bağlı olarak oluşan granitik bir sokulumla ilişkilidir. Hem kurşun izotoplarından hesaplanan yaş (0.51-1.22 milyar yıl), hem de kökenlerine göre yöredeki cevherlerin, Doğu Karadeniz Bölgesi'ndeki Geç Kretase yaşlı granitlerle jenetik açıdan ilişkili oldukları sonucuna varılmıştır.

Hydrothermal vein type deposits of Kabadüz (Ordu), are located in the Upper Cretaceous andesitic-basaltic rocks and mostly formed in fault zones along the NW-SE directions. The primary mineral paragenesis of the ore veins are composed of pyrite, chalcopyrite, sphalerite, galena and tetrahedrite-tennantite with quartz and less amount calcite and barite as a gangue mineral. Petrographical studies suggest that the ore veins in the region have similar mineralogical and textural properties.According to the drill core samples of Demiroluk and Haydarlı ore veins, modal abundances of quartz, calcite, apatit, sericite, kaolinite and Mg-chlorite increase whereas K-feldspar, Fe-chlorite, albite and epidote decreases. Considering relative and net mass change calculations, Cu, Pb, Zn, As, Au, Ag ve Ca contents are found to be increase and Na, Ba, K and Rb contents decrease, in the alteration zone. Calculated mass increament is 47.06 and 5.27 % respectively in the alteration zone of Demiroluk and Haydarlı ore veins.Homogenisation temperature and salinity data vary between 180 - 436.1 oC and, 0.4 -14.7 % NaCl, at the fluid inclusions of sphalerite and quartz minerals. Salinity content of the inclusions imply that hydrothermal solutions related to the magmatic sources. Well defined positive correlation between homogenisation temperature and salinity content indicate that meteoric water involved in the hydrothermal solutions.Ore minerals in the veins have similar stochiometric composition. Ni and Co content of the pyrites and Zn/Cd ratio of the sphalerites suggest that hydrothermal solutions related to the acidic type magmatic activity. Magmatic sources have been determined for the sulphur isotope composition of the ore minerals. It is also determined that magmatic and meteoric water involved in the hydrothermal solutions. Based on Pb isotopic composition, ore is related to partial melting of the Lower Crustal-derived granitic intrusions. In such a case, both Pb age data (0.51-1.22 billion year) and sources of the ore deposits indicated that they are genetically linked to Late Cretaceous granitic intrusions.