Türkiye`de `kekik` olarak kullanılan bazı cins ve türlerin verim ve kalite özellikleri yönünden karşılaştırılması

Abstract

Bu araştırma sekiz farklı kekik türünün [Origanum vulgare subsp. hirtum, Carva kültür çeşidi (O. vulgare L. subsp viridulum x O. vulgare L. subsp hirtum), Origanum onites, Thymus vulgaris (Varico III kültür çeşidi ve populasyon), Thymus citriodorus, Satureja hortensis, Satureja spicigera] verim ve kalite özelliklerini tespit etmek amacıyla Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü'nde (Ankara), tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekerrürlü olarak 2009 ve 2010 yıllarında yürütülmüştür. Uçucu yağ bileşenleri Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü'nde tespit edilmiştir.2009 yılında türlerin iki biçim ortalamalarından; morfolojik karakterleri, verim ve kalite özellikleri ile ilgili aşağıdaki en düşük ve yüksek değerler kaydedilmiştir. Ortalama bitki boyu 24.8-78.0 cm, toplam yeşil herba, drog herba ve drog yaprak verimleri sırasıyla 1712-5274 kg/da, 483-1537 kg/da ve 223-870 kg/da olarak belirlenmiştir. Ortalama uçucu yağ oranı ve toplam uçucu yağ verimi % 1.42-6.08 ve 8.70-92.58 l/da arasında değişmiştir. Thymus citriodorus hariç tüm türlerde uçucu yağların temel bileşenleri thymol ya da carvacrol olmuştur. En yüksek thymol oranına sahip olan tür iki biçimde % 65.07 ve % 69.83 ile O. onites, en yüksek carvacrol oranına sahip tür % 43.34 ve % 74.18 ile melez çeşit olan Carva olmuştur. T. citriodorus'un temel bileşenini % 48.39 ve % 32.25 ile geraniol teşkil etmiştir.2010 yılında yine her iki biçimde en düşük ve en yüksek değerler; bitki boyunda ortalama 26.52-85.32 cm, yeşil herba veriminde toplam 1546-6955 kg/da, drog herba veriminde toplam 454-2110 kg/da, uçucu yağ oranında ortalama % 1.30-5.43, uçucu yağ veriminde toplam 9.17-105.60 l/da arasında değişmiştir. En yüksek thymol oranına sahip tür iki biçimde % 53.17 ve % 62.40 ile O. onites, en yüksek carvacrol oranına sahip tür % 79.03 ve % 70.39 ile Carva olmuştur. T. citriodorus'un temel bileşenini % 37.78 ile % 35.34 geraniol oluşturmuştur.

This research was conducted to determine the yield and quality parameters of the species of Origanum vulgare subsp. hirtum, Carva (O. vulgare L. subsp viridulum x O. vulgare L. subsp. hirtum, cultivar), Origanum onites, Thymus vulgaris (Varico III cultivar and population), Thymus citriodorus, Satureja hortensis and Satureja spicigera during the years of 2009 and 2010 in the Central Research Institute for Field Crops, Ankara. The field experiments were designed at complete randomized block design with four replications. Essential oil components were determined in the Department of Field Crops, Faculty of Agriculture, University of Ankara.Following yield parameters were observed and measured at two cuttings. Total yield of green herb, drug herb and drug leaf ranged from 1712 kg/da to 5274 kg/da; from 1193 kg to 1537 kg/da and from 223 kg/da to 870 kg/da. Average essential oil ratio and total essential oil yield changed from 1.42 % to 6.08 %; and from 8.70 l/da to 92.58 l/da in 2009, respectively. Screening of the species in respect to essential oil components showed that the main componets were found as thymol or carvacrol except Thymus citriodorus. O. onites had the richest thymol content of 65.07 % and 69.83 %. Carva species had the highest content of carvacrol with 43.34 % and 79.03 %. The proportions of geraniol were detected as 35.34 % and 37.78 % in the main components of T. citriodorus.The herb yields of mean green, total drug and leaf drug changed from 1546 kg/da to 6955 kg/da; from 454 kg/da to 2110 kg/da; and from 310 kg/da to 1083 kg/da, respectively. Average essential oil ratio and total essential oil yield ranked from 1.30 % to 5.43 %; and from 9.17 l to 105.60 l. respectively, in 2010. O. onites made up the richest thymol content as 53.17 % and 62.40 %. Carva species had the highest content of carvacrol with 79.03 % and 70.39 %. The proportions of geraniol were detected as 37.78 % and 70.39 % in the main components of T. citriodorus.