Kolzada (Brassica napus L.) çimlenme ve sitogenetik özellikler ile in vitro rejenerasyon üzerine memeli cinsiyet hormonlarının etkisi

Abstract

Kolza (Brassica napus) dünyada besinsel anlamda son derece zengin niteliklere sahip bitkisel yağ kaynağı olduğu gibi, aynı zamanda hayvansal yem olarak da oldukça önemli bir bitki türüdür. Bu tez çalışmasının amacı kolza bitkisinin tohumlarının çimlenmesi, sitogenetiği ve in vitro doku kültürü üzerine memeli cinsiyet hormonlarından 17β-estradiol, östrojen, progesteron ve testosteron'un etkisini belirlemektir. Çalışma kapsamında kullanılan hormonlar 0 (kontrol), 5×10-5, 5×10-4, 5×10-3 ve 5×10-2 mM konsantrasyonlarda uygulanmıştır. Çimlenme parametrelerinden elde edilen verilerde en başarılı uygulamanın östrojenin 5×10-4 mM konsantrasyonu olduğu görülmüştür. Memeli cinsiyet hormonlarının kolza bitkisinin meristematik hücrelerini kromozom anormalliklerden koruyamadığı, aksine kontrol gruba göre nispeten daha yüksek bir oranla kromozom anormalliklere neden olduğu belirlenmiştir. Kontrol grupta hem mitotik indeks daha yüksek olmuş hem de kromozomal anormalliklere sahip hücre oranı daha düşük olmuştur. Kontrol grubu tüm hormon tiplerinde 5×10-5 ve 5×10-4 mM konsantrasyonlar izlemiştir. In vitro doku kültürüne memeli cinsiyet hormonlarının etkisini incelemek için 2 farklı eksplant (hipokotil ve kotiledon), 4 farklı memeli cinsiyet hormonu ve bunların 5 farklı dozu hem ışık hem de karanlık ortam koşullarında değerlendirmeye alınmıştır. İki aşamalı olarak yapılan rejenerasyon çalışmasında, kallus gelişimi eksplant olarak hipokotil kullanıldığında, hormon olarak ise progesteronun 5×10-5 mM'lık konsantrasyonu uygulandığında en yüksek oranda olmuştur. Embriyogenik kallus oluşumu uyarımında ise en başarılı uygulama, 5×10-4 mM östrojen olmuştur. Testosteron uygulamalarının in vitro kültür ortamında genel anlamda başarılı etkiler sergilemediği görülmüş, diğer hormon yapılarının etkilerinin ortam şartları ve konsantrasyon bağımlı bir şekilde değişiklik gösterdikleri anlaşılmıştır.

Rapeseed (Brassica napus) is a vegetable oil source with extremely rich nutritional qualities in the world as well as a very important plant species as animal feed. The aim of this thesis is to determine the effect of mammalian sex hormones 17β-estradiol, estrogen, progesterone and testosterone on germination of seeds of the rapeseed plant, cytogenetics and in vitro tissue culture. The hormones used in the study were 5×10-5, 5×10-4, 5×10-3 and 5×10-2 mM respectively. In the data obtained from the germination parameters of the study, the most successful application was found to be the concentration of 5×10-4 mM of estrogen.It has been found that mammalian sex hormones do not protect the meristematic cells of the rapeseed plant from chromosome abnormalities, but rather cause chromosome abnormalities at a slightly higher rate than the control group. In the control group, the mitotic index was higher, while the percentage of cells with chromosomal abnormalities was lower. Concentrations of 5×10-5 and 5×10-4 mM mM of all hormone types were monitored by the control group.Two different explants (hypocotyl and cotyledon), 4 different mammalian sex hormones and their 5 different doses were evaluated in both light and dark conditions to examine the effect of mammalian sex hormones on in vitro tissue culture. In a two-stage regeneration study, callus development was highest when hypocotyl was used as an explant and when the concentration of progesterone was 5×10-5 mM as a hormone. In the induction of embryogenic callus, the most successful application was 5×10-4 mM estrogen. It has been found that testosterone applications do not generally have successful effects in the in vitro culture medium, and that the effects of other hormone constructs vary in ambient conditions and in a concentration-dependent manner.