Yol analizi yaklaşımı ile para krizi modellenmesi

Abstract

Günümüzde küreselleşme ile birilikte, bir ülkede meydana gelen para krizi, ülkenin ekonomik ilişki içinde olduğu diğer ülkelere ilişkinin gücü ölçüsünde hızla yayılabilmektedir. Bu nedenle ülkeler kendi finansal yapıları ve özellikle para krizine ilişkin gösterge değişkenleri hakkında sürekli bir durum değerlendirmesi yapmanın yanında ekonomik ilişkileri olduğu diğer ülkelerin finansal yapıları hakkında da sürekli bir durum değerlendirmesi yapmaktadır.Literatürde, para krizlerine ilişkin geliştirilen birinci, ikinci ve üçüncü nesil teorik modellerden yola çıkılarak, kriz göstergesi olarak kullanılan baskı endeksleri geliştirilmiş ve öncü gösterge özelliği taşıyan değişkenler belirlenmeye çalışılmıştır. Öncü göstergeler kullanılarak, para krizi erken uyarı sistemleri geliştirilmiştir. Para krizi erken uyarı sistemlerinde, yaygın olarak kullanılan Sinyal ve İkili tercih modeli yaklaşımlarının bazı noktalarda yetersiz kaldığı belirtilmektedir. Bu noktalar, anlamlı bulunan göstergelerin kendi aralarında etki derecesinin belirlenememesi, büyük örneklem büyüklüğü ihtiyaç duyması vb. olarak sıralanabilir.Bu tez kapsamında, Yol analizinin, Sinyal yaklaşımı ile İkili Tercih Modellerinin eksikliklerini barındırmaması nedeniyle krize ilişkin dinamiklerin daha iyi incelenmesini sağladığı iddia edilmektedir. Yol analizi yaklaşımı, değişkenlerin gecikmeli değerlerini kullanmaktadır. Yol analizi yaklaşımında, önemli değişken ve en büyük gecikme değerinin belirlenmesinde nedensellik testi, belirlenen gecikme değerlerinin önemsizlerinin ayıklanması ve optimal denklemin elde edilmesinde adımsal regresyon yöntemi kullanılmaktadır. Elde edilen dolaylı ve dolaysız etki modellerinin birleştirilmesi ile de Yol modeli elde edilmektedir. Böylelikle krize ilişkin veri kümesi tarafından yansıtılan etki sistemi ile gecikmelerin, değişkenlerin ve değişkenlerin gecikmeli değerlerinin önem derecesi belirlenebilmektedir. Ayrıca krize ilişkin etki zinciri ve süreç daha iyi anlaşılabilmektedir.Önerilen yaklaşım, Türkiye'nin finans sistemi üzerinde uygulanmış ve elde edilen sonuçlar ışığında, yaklaşımın üstün ve eksik yönleri açıklanmıştır.

With globalization, the money crisis occurring in one country spreads out to the countries which have mutual economic relations, in a speed proportional to the level of the relations of the relevant countries. For these reasons, countries not only make evaluations about their own financial structures and the leading indicators of domestic currency crisis, but also make evaluations about those of the countries which have mutual economic relations with.In literature, by the help of the first, second and third generation theoretical models of currency crisis, pressure indexes as crisis indicators are developed and then variables which have the feature of leading indicators were developed. By using leading indicators, early warning systems of money crisis are developed. It?s argued that, Signaling Approach and Binary Preferences Models which are the two widely used approaches in currency crisis early warning systems have some shortcomings; as such the significance and effect levels cannot be determined and there is need for a large sample size etc.In this thesis, it?s proposed that Path analysis is better in analyzing the dynamics of crisis which ensures us to avoid the shortcomings of the Signaling Approach and Binary Preferences Model. This approach uses the lagged values of the variables. In determining the important variables and maximum lagged value; causality test is employed; and when picking the insignificant ones of the lagged values and obtaining the optimal equation, stepwise regression method is used. After combining the direct and indirect effect models, Path model is obtained. By this, the effect system reflected by the data set of the crisis, and the significance levels of lagged values, variables and the lagged values of the variables can be determined. Moreover, the effect chain of the crisis and the process is easily understood. The proposed approach is applied on Turkish financial system and with using the results, the pros and cons of the method is explained.