Coğrafi bilgi sistemi (CBS) kullanılarak Trabzon ili Söğütlü (Kalanima) deresi su kalitesi parametrelerinin değerlendirilmesi

Abstract

Tüm canlıların yaşam kaynağı olan ve içme, sulama, enerji ve birçok amaçlar için kullanılan suya olan gereksinim sürekli artmaktadır. Su kaynaklarının plansız kullanımı günümüzde en önemli problemlerden biridir. Aşırı kullanım nedeniyle su kaynakları çevresel faktörlerden olumsuz etkilenmekte ve kirlenmektedir. Bu çerçevede su kaynaklarının yönetimi havza bazında sadece su miktarı yönünden değil kalitesi açısından da önemlidir. Bu çalışmada, Söğütlü Deresi ve yan kollarında 17 farklı noktadan alınan su örneklerinin hidrojeokimyasal özellikleri belirlenmiş, konumsal analiz teknikleri kullanılarak havza farklı parametreler açısından sınıflandırılmıştır. Elde edilen sonuçlar, önceki çalışmalarda elde edilen sonuçlarla karşılaştırılmış, yıllar içinde gelişen su kalitesindeki değişim irdelenmiştir. Söğütlü Deresinde çözünmüş oksijen değerleri 2.76-11.24 mg /L arasındadır ve güneyden sahil şeridine doğru azalma göstermiştir. Sertlik 50.75-218 mg/L arasında olup değerler açısından 'Kıta içi Yüzeysel Su Kaynaklarının Sınıfları'' na göre 'Çok Sert' sular sınıfında yer almaktadır. Havzada pH 6.63-7.5, elektriksel iletkenlik 61-258µS/cm ve toplam çözünmüş katı madde 58-223 mg/L arasında değişmektedir. Söğütlü Deresi yüzey suyu 'Kıta içi Yüzeysel Su Kaynaklarının Sınıfları'' na göre demir ve mangan açısından II ve III. Sınıf, alüminyum açısından IV. Sınıf sular sınıfında bulunmaktadır. Nitrit açısından bazı ölçüm noktalarında IV. Sınıf, nitrat açısından II ve III. Sınıf sular sınıfındadır. Demir, mangan, alüminyum, kurşun, nitrit ve nitrat parametrelerinin çevre şartlarından olumsuz etkilenerek sınır değerini aştığı tespit edilmiştir. Bu tez çalışması kapsamında elde edilen sonuçlar Söğütlü Havzası'nda daha önce yapılmış olan çalışmalarla karşılaştırıldığında, yüzey sularında demir, alüminyum, mangan, nitrit ve nitrat parametrelerinde artış, nikel, bakır ve kurşun parametrelerinde ise azalma görüldüğü ortaya konmuştur.

The need for the water, required for several purposes such as drinking, irrigation and energy generation, increases in an escalating scale. Unplanned utilization of water resources constitutes one of the major problems today. Due to the overuse, water resources are adversely affected by environmental factors, thus leading to water pollution. In this context, the management of water resources on a watershed basis is crucial not only in terms of water quantity, but also in terms of water quality. In this study, hydro-chemical properties of water samples, taken from 17 different locations on Söğütlü Basin and its tributaries, were determined, and the watershed was classified on the basis of different parameters using positional analysis techniques. The obtained results were compared with the results from previous studies in an attempt to examine the change in the water quality over years. The dissolved oxygen values are within the range of 2.76-11.24 mg /L, exhibiting a decline from southern regions to the coastline. Hardness is within 50.75-218 mg/L range and corresponds to 'Very Hard' water class according to the 'Classification of Inland Surface Water'. In the basin pH varies within 6.63-7.5, electrical conductivity varies within 61-258 µS/cm and total amount of dissolved solid varies within the range of 58-223 mg/L. According to 'Classification of Inland Surface Water' Söğütlü Basin corresponds to Class II and III waters in terms of iron and manganese and Class IV waters in terms of aluminum. It corresponds to Class IV at some of the measurement points in terms of nitrite, and Class II and III in terms of nitrate. Iron, manganese, aluminum, lead, nitrite and nitrate parameters were found to be exceeding the limit values due to adverse environmental effects. In a comparison with the results from previous studies carried out on Söğütlü Basin, the results obtained from this thesis study demonstrates an increase in iron, aluminum, manganese, nitrite and nitrate parameters, and a decrease in nickel, copper and lead parameters.