Trabzon kıyılarında, 1957 – 2015 dönemi, kıyı müdahalelerine bağlı habitat kayıplarının uzaktan algılama ve CBS tekniği ile irdelenmesi

Abstract

Kıyı alanları çok dinamik sahalardır ve bu alanlar deniz ve kara etkileşiminin olduğu, ekolojik açıdan benzersiz ve değişime karşı kırılgan bölgelerdir. Kıyıların değişimi kıyıdaki hidrodinamik süreçler ve kıyı dolguları, kıyı yapıları ve kum çıkarılması şeklindeki insan etkileri ile gerçekleşir. Özellikle Güneydoğu Karadeniz Bölgesi'nde, Trabzon ili ve çevresindeki kıyı bölgelerinde insan etkileri ve kıyılara baskı çok yüksektir. Doğu Karadeniz'ın 570 km'lik kıyısından 442 km'sinde sahil yolu inşa edildikten sonra bölge doğal kıyılarının büyük bir kısmını kaybetmiştir. Daha öncede kıyılarla ilgili yapılan çalışmalarda daha çok mühendislik yapıları odaklı yapılmış, fakat doğa üzerindeki etkileri dikkate alınmamıştır. Bu çalışmada, uzaktan algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemi yöntemleri kullanılarak 1957 – 2015 yılları arasında elli yıllık süre içinde Trabzon kıyılarında meydana gelen kıyı çizgisi, kıyı ve habitat değişiklikleri, kayıpları belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma da öncelikle 1957 yılından 1970 yılına ait haritalar sayısallaştırılarak Trabzon iline ait eski kıyı çizgisi elde edilmiştir. 2011 yılına ait Trabzon yeni kıyı çizgisi tespitinde KTÜ GIS LAB verileri kullanılmıştır. Trabzon kıyı batimetrisine ait veriler sayısallaştırılmış haritalar kullanılarak analize katılmıştır. Ayrıca Trabzon'a ait fotoğraf arşivleri, geçmişte ve mevcut olan kıyıların durumu görsel analiz de kullanılmıştır. Yapılan çalışmalarda yaklaşık 119 km'lik Trabzon'un kıyı değişimi incelenmiştir. Sonuç olarak, Trabzon'un 1957 – 2015 yılları arasındaki kıyı değişimi incelendiğinde, yaklaşık 954,74 hektarlık değişimin olduğu tespit edilmiştir. Trabzon kıyılarında habitat kaybı açısından bakıldığında toplam 9.543.603 m2 yada 954,36 ha yüzeysel yada bentik alanları tahrip edilmiştir. Ayrıca 27.885.019 m3 su hacmi (epipelajik bölgesi) kaybetiği tespit edilmiştir. Kıyı çizgisi ve habitat değişimi konusunda Trabzon Merkez'de diğer ilçelere göre en büyük değişimin olduğu görülmüştür. Bu değişim, bölgedeki littoral zonun kaybedilmesine yol açmaktadır. Yapılan arazi çalışmaları sonucunda dolgu alanlarında karayolu, ulaşım, işletme, spor, rekreasyon, dinlenme tesislerin bulunduğu tespit edilmiştir. Bazı dolgular boş arazi halinde iken, belediyeler tarafından yeni dolgu alanları ile ilgili projeler planlanmakta ve yeni dolgu yapılması halen devam etmektedir.

Coastal area is a very dynamic zone where the sea and the land interacts creates an ecologically unique and vulnerable area to change. Shoreline changes can be resulted by coastal hydrodynamics process and human activities such as coastal land reclamation, coastal construction and dredging. The Southeastern Black Sea region and Trabzon province particularly receives high pressure of human activities along the coastal areas. Trabzon shoreline and coastal habitat has dramatically changed as the consequences of coastal land reclamation in the region. With total 570 km long of natural coast of Eastern Black Sea, 442 km long coast has constructed as highways. It has caused the region lost its most natural coasts. Several studies to investigate shoreline changes in Trabzon has been done and mostly focused on the engineering structures of the coasts. This study aims to determine the shoreline and coastal habitat changes along Trabzon coasts during a period of fifty years from 1957 to 2015 using remote sensing and Geographic Information System techniques. In this study, Trabzon maps archives in year of 1957 up to 1970 has been digitalized and used for initial shoreline data, while updated data of Trabzon shoreline in 2011 has been obtained from KTÜ GIS LAB. Trabzon coastal bathymetry data also has been digitalized and included in the analysis. In addition, Trabzon coasts photograph archives also used for shoreline changes visual analysis. In this study, approximately 119 km long of Trabzon shoreline were analyzed. As a result, at least 954.74 ha of Trabzon coast has changed within a period of year 1957 – 2015. This has led to 9,543,604 m2 or 954.36 ha of benthic habitat and 27,885,019 m3 water volume (pelagic habitat) loss during the period. Highest rate of coastline and habitat change has been occurred in Trabzon city compared to other region in the province. This change has been the reason of the loss of most littoral zone in the area. According to ground check results, coastal landfills has been used for roads, transportation, business, sports, recreation facilities etc. While some landfills in the area were abandoned, new coastal land reclamation projects are being planned by the local municipality and new fillings are still continues.