Konya kapalı havzası (Orta Anadolu) geç pleyistosen-holosen ikliminin dikit kayıtları ile kurgulanması

Abstract

Geçmiş iklim değişimleri göl, buzul, deniz çökelleri, ağaç halkaları ve karasal karbonat çökelleri gibi mevcut doğal arşiv kayıtlarının izlenmesiyle belirlenmektedir. Mağara karbonat çökelleri yüksek hassasiyet ile yaşlandırılabildiğinden en güvenilir iklim kayıtlarını içermektedir. Dikitin gelişim ekseni boyunca yapılan 230Th yaş tayini, 18O ve 13C duraylı izotop analizleri geçmiş iklim hakkında önemli bilgiler sağlamaktadır. Bu çalışmada Orta Anadolu'da geçmiş iklim kaydının oluşturulması için Konya Kapalı Havzası ve dolayındaki 15 mağaradan toplanan dikit örnekleri kullanılmıştır. Örneklerin bir bölümü elde edilen 230Th yaş değerleri ile elenmiş, 34 dikitte yaş modelleri oluşturulmuş ve örneklerin gelişim ekseni boyunca 10 mm sıklıkta duraylı izotop analizleri gerçekleştirilmiştir. İncesu Mağarasına ait TUR-09-01-16, TUR-09-01-42, TUR-09-01-61 ve IN-01 dikit örnekleri üzerinde 1 mm analiz sıklığında duraylı izotop ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Yaş modelleri ile her örnek için olası hiyatüs zamanları belirlenmiştir.TUR-09-01-16 ve IN-01 örneklerinde Holosen başlangıcına (günümüzden önce, GÖ 12-10 bin yıl) kadar oksijen-18 ve karbon-13 izotoplarında daha pozitif izotop değerleri izlenmiş olup daha soğuk, az yağışlı/yağışsız bir dönemin yaşandığı belirlenmiştir. Elde edilen verilere göre Holosen süresince izotop değerleri daha negatif olma eğilimi göstermekte, bu durum daha nemli ve görece daha ılıman iklim koşulların varlığını ifade etmektedir. TUR-09-01-16 örneğinin izotop sinyallerinde GÖ 4200 yıl olayının muhtemel izleri belirlenmiştir. IN-01 örneğinde Heinrich 3, Heinrich 4, GÖ 8200 yıl ve GÖ 4200 yıl olaylarının varlığı izlenmiştir. Younger Dryas ve Son Buzul Maksimumu dönemleri muhtemel hiyatüs zamanlarına karşılık gelmektedir.Bu iki örneğe ait izotop sinyalleri Türkiye ve dolayındaki diğer iklim kayıtları ile karşılaştırılmıştır. Van Gölü ve GeoSL152 kayıtlarındaki en yüksek polen yüzdeleri, Eski Acıgöl en yüksek odun kömürü akısı GÖ 9000-5000 yıllar arasında izlenirken, bu dönemin İncesu Mağarası'nda izotop değerlerinde nemli koşulların yaşandığı daha negatif izotop sinyallerine karşılık geldiği belirlenmiştir. Sofular ve İncesu Mağaralarının oksijen-18 kayıtları zıt eğilimler içermektedir. Bu durum, bu çökelleri besleyen sırasıyla, Karadeniz ve Akdeniz kökenli yağışların oksijen-18 sinyallerindeki farklılıktan kaynaklanmaktadır. TUR-09-01-16 ve IN-01 örneklerinin izotop sinyalleri Doğu Akdeniz'e ait aynı dönemdeki kayıtlar ile benzerlik göstermektedir. Genel olarak, çalışma alanını içeren Orta Anadolu'da Erken Holosen'den günümüze iklim rejiminin değiştiği, daha az yağışlı ve görece soğuk/serin koşullardan, daha ılıman daha nemli koşullara geçildiği belirlenmiştir.

Paleoclimate variations have been determined from available natural archives such as, lake, ice, sea sediments, tree rings and terrestrial calcite deposits. Cave carbonate deposits contain the best paleoclimate records as they can be dated more precisely. The 230Th ages and the 18O and 13C isotope signals obtained through the growth axis of stalagmite provide data on paleoclimate. In this study, stalagmites collected from 15 caves located in and around the Konya Closed Basin have been used to reconstruct the paleoclimate in the central Anatolia. Part of the collected samples have been eliminated because of the poor quality of 230Th ages obtained. Age models were constructed for 34 stalagmites which have been sampled through the growth axis at 10 mm resolution for stable isotope analyses. The Incesu Cave stalagmites coded TUR-09-01-16, TUR-09-01-42, TUR-09-01-61 and IN-01 have been studied for stable isotope records at 1 mm resolution. In each sample possible hiatus periods were determined based on 230 Th age models.Based on the data obtained, more positive values of oxygen-18 and carbon-13 isotopes are observed until the beginning of Holocene (i.e. 12-10 k year BP). These signals reveal a cooler and less humid period. During the Holocene isotope values were changed to more negative values that indicate a more humid and relatively warmer period. Likely signals of 4.2 ka event BP were determined in TUR-09-01-16. Heinrich 3, Heinrich 4, 8.2 ka and 4.2 ka events were monitored in isotope signals of IN-01. Younger Dryas and Last Glacial Maximum events correspond to possible hiatus zones.Isotope signals of these two samples have been compared to other climate records in and around Turkey. The highest pollen percentages in Lake Van and GeoSL152 records and the highest charcoal influx in Eski Acigöl were identified in 9-5 ky BP period. Similarly, the relatively negative isotope signals of Incesu Cave reveal presence of more humid conditions during the same period. The oxygen-18 isotope signals of Sofular and Incesu Caves possesses inverse trends. This results from the difference between oxygen-18 signals of the respective precipitations originating from Black Sea and Mediterranean Sea. Isotope signals of TUR-09-01-16 and IN-01 reveal similar climate trends both in central Anatolia and Eastern Mediterranean. In general, current climate regime in central Anatolia seems to have established after Early Holocene. The climate changed from a less humid and cool mode to a more humid and warm mode.