Kızılırmak ve Yeşilırmak nehirlerinden Karadeniz`e taşınan çözünmüş besin elementleri düzeylerinin araştırılması

Abstract

Bu tez çalışmasında, Samsun ili Bafra ve Çarşamba ilçelerinde Kızılırmak ve Yeşilırmak nehirlerinin Karadeniz'e döküldüğü noktalarda 2013-2017 yılları arasında mevsimsel periyotlarla 14 ölçüm ve örnekleme gerçekleştirilmiştir. İncelenen su kalite parametreleri pH, sıcaklık, elektriksel iletkenlik, çözünmüş oksijen, bulanıklık, toplam sertlik, askıda katı madde (AKM), sülfat, klorofil-a, nitrat azotu (NO3-–N), nitrit azotu (NO2-–N), amonyum azotu (NH4+–N), o-fosfat fosforu (o-PO43-–P) ve silikat (Si)'tır. Çalışma kapsamında Kızılırmak ve Yeşilırmak nehirlerinde besin elementlerine ait karakteristik değerler hesaplanmış, ayrıca mevsimsel ortalama derişimler belirlenerek, sonuçlar mevzuatta ilgili yönetmeliklerin su kalite kriterleri tablolarındaki sınır değerlerle karşılaştırılmıştır. Kızılırmak nehrinde NO3-–N, NO2-–N, NH4+–N, o-PO43-–P ve Si için hesaplanan karakteristik değerler (µM) sırasıyla, 60,93; 3,06; 12,13; 1,03; 424 ve Yeşilırmak nehrinde ise 89,43; 1,79; 18,09; 7,00; 385 olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, mevsimsel debiler kullanılarak nehirler aracılığıyla Karadeniz'e taşınan besin elementi yükleri hesaplanmıştır. Kızılırmak nehrinden Karadeniz'e taşınan yıllık ortalama NO3-–N, NO2-–N, NH4+–N, o-PO43-–P, Si, ve AKM miktarları ton cinsinden sırasıyla 1430; 62; 329; 52; 24056; 34585 ve Yeşilırmak nehri için ise bu değerler, 4120; 62; 349; 243; 35048, 47445 olarak tespit edilmiştir.

In this thesis; it has been performed 14 sampling and measurements between 2014 – 2017 years with seasonal periods, at the points which rivers `Kızılırmak` and ` Yeşilırmak` are poured themselves into the Black Sea, in Bafra and Çarşamba districts of Samsun. Researched water quality parameters are; pH, temperature, electrical conductivity, dissolved oxygen, turbidity, total hardness, total suspended solid (TSS), sulphate, chlorophyll-a, nitrate (NO3-–N), nitrite (NO2-–N), ammonium (NH4+–N), o-posphate (o-PO43-–P) and silicate (Si). In rivers `Kızılırmak` and `Yeşilırmak`, seasonal average concentrations are determined by calculating nutrient elements' characteristic values and results are compared with limit values of the water quality criterias table according to relevant regulations of legislation in force. In river `Kızılırmak`, calculated characteristic values (µM) for NO3-–N, NO2-–N, NH4+–N, o-PO43-–P and Si are respectively as 60,93; 3,06; 12,13; 1,03; 424. On the other hand values for river `Yeşilırmak` are determined as; 89,43; 1,79; 18,09; 7,00; 385. Furthermore, nutrient element loads transported to BlackSea by rivers are calculated using seasonal flow. Annual average NO3-–N, NO2-–N, NH4+–N, o- PO43-–P, Si, and AKM quantities transported to BlackSea from river `Kızılırmak` are determined respectively as 1430; 62; 329; 52; 24056; 34585 in tonnes. Whereas these numbers for river `Yeşilırmak` are determined as 4120; 62; 349; 243; 35048, 47445.