Ergenlerde bilişsel yapılar ve sosyal kaygı arasındaki ilişkinin bilişsel davranışçı yaklaşım açısından yorumlanması

Abstract

Bu araştırmada ergenlerin sosyal kaygı düzeyleri ile bilişsel yapıları (fonksiyonelolmayan tutumlar ve ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar) arasındaki ilişkiincelenmiştir.Araştırmanın evrenini, Kadıköy İlçesi' nde devlete bağlı örgün eğitimkurumlarına devam eden 14 ve 17 yaş ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerioluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini ise Kadıköy İlçesindeki üç ilköğretimkurumuna (İkbaliye İlköğretim Okulu, 60. Yıl Anadolu İlköğretim Okulu, 50. YılFeridun Tümer İlköğretim Okulu) ve beş ortaöğretim kurumuna (FenerbahçeLisesi,General Ali Rıza Ersin Lisesi, Kadıköy Anadolu Lisesi, Mehmet BeyazıtLisesi ve 50. Yıl Tahran Lisesi) devam eden 239' u 14 yaşında, 337' si 17yaşında, 309 erkek 276 kız, toplam 576 öğrenci oluşturmaktadır.Araştırmanın amacını gerçekleştirebilmek için gerekli bilgiler dört adet veritoplama aracı ile toplanmıştır. Sosyal kaygı düzeyini belirlemek için, ?LiebowitzSosyal Anksiyete Ölçeği?; bilişsel yapıları belirlemek için ise ?FonksiyonelOlmayan Tutumlar Ölçeği? ve ?İlişkilerle ilgili Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeği? ;bağımsız değişkenler için ise araştırmacı ve danışmanı tarafından geliştirilen?Kişisel Bilgi Formu? kullanılmıştır.Uygulama sonucunda elde edilen verilerin istatistiksel analizi için SPSS 10.0paket programından yararlanılmış, ergenlerin sosyal kaygı ve bilişsel yapılarıarasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla Pearson Çarpım Momentler KorelasyonKatsayısı; bağımsız değişkenler ile sosyal kaygı arasındaki ilişkinin saptanmasıiçin de İlişkisiz Grup t Testi ve Kruskal Wallis Testi kullanılmıştır. Tespit edilenfarklılıkların hangi gruptan kaynaklandığını belirlemek için ise Mann Whitney UTesti kullanılmıştır.Analizler sonucunda elde edilen bulgulara göre, ergenlerin sosyal kaygıları ilefonksiyonel olmayan tutumları ve ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaları arasındaanlamlı ilişkiler bulunmuştur. Ayrıca ergenlerin sosyal kaygı düzeylerinin, yaş veanne baba birliktelik durumuna göre değişmediği ortaya çıkmıştır. Ergenlerinsosyal kaygılarının cinsiyete göre farklılaştığı tespit edilmiş ve bu farklılığınerkeklerin lehine olduğu saptanmıştır. Bir diğer bulgu ise, ergenlerin sosyal kaygıdüzeylerinin, anne eğitim durumuna göre, baba eğitim durumuna görefarklılaşmakta olduğudur.Anahtar sözcükler: Sosyal Kaygı, Bilişsel Yapılar, Fonksiyonel OlmayanTutumlar, Bilişsel Çarpıtmalar, Bilişsel Davranışçı Teoriler.

In this research, the relationship between adolescents? social anxiety levels andtheir cognitive structures -dysfunctional attitudes and interpersonal cognitivedistortions- is analyzed.The research universe comprised of 14 and 17 years old primary and secondarylevel formal education students going to public schools located in the district ofKadıköy in the city of İstanbul. The research sample consisted of 576 students,309 male and 276 female; of whom 239 were 14 years old and going into threeprimary-education institutions, namely İkbaliye, 60. Yıl Anadolu and 50. YılFeridun Tümer Primary Schools; and 337 were 17 years old and going into fivesecondary-education institutions, namely Fenerbahçe, General Ali Rıza Ersin,Kadıköy Anadolu, Mehmet Beyazıt and 50. Yıl Tahran High Schools.Information needed to realize the purpose of the research is obtained via four datagathering instruments. Liebowitz Social Anxiety Scale is used to determine thelevel of social anxiety, Dysfunctional Attitudes Scale and Interpersonal CognitiveDistortions Scale are used to identify the cognitive structures and PersonalInformation Form created by the researcher and advisor is applied in order tospecify the independent variables.SPSS 10.0 program is used for the statistical analyses of data obtained during theresearch; Pearson?s Product Moment Correlation is used to determine therelationship between adolescents? social anxiety and cognitive structures, and TheIndependent Group t Test and Kruskal-Wallis Test is used to ascertain therelationship between the independent variables and social anxiety. Mann WhitneyU Test is used to find out from which group the differences aroused.According to the findings from the analyses, a significant relationship is specifiedbetween adolescents? social anxiety and dysfunctional attitudes-interpersonalcognitive distortions. Further, adolescents? social anxiety levels didn?t changeaccording to age and the case of parents? unity/discrepancy. It is found thatadolescents? social anxiety differed according to gender, males demonstratinghigher scores. Another finding is that adolescents? social anxiety levels differedaccording to parents? education levels.Key Words: Social Anxiety, Cognitive Structures, Dysfunctional Attitudes,Cognitive Distortions, Cognitive-Behavioral Theories.