Fritillaria imperialis L. ve Fritiilaria persica L. türlerinde in vitro soğancık üretimi üzerine araştırmalar

Abstract

Ülkemiz genetik çeşitliliğinde önemli bir yere sahip olan ve geofit olarak adlandırılan soğanlı bitkiler; içermiş oldukları alkaloidler ve sahip oldukları güzel çiçeklerden dolayı parfümeri ve ilaç sanayisi ile süs bitkisi olarak önemli bir potansiyele sahiptir. Liliaceaea familyasına dahil olan Fritillaria cinsine ait Fritillaria imperialis ve F. persica (Siverek ve Mersin kökenli) türlerinde in vitro soğancık üretimi ve dış koşullara adaptasyonla ilgili çalışmalar yapılmıştır. F. imperialis ve F. persica'nın olgunlaşmamış embriyolarından, Siverek kökenli F. persica'nın in vitro'dan elde edilen yaprak, yaprak saplarından ve in vitro'da çimlendirilen tohumlardan gelişen soğancıkların kültüründen yüksek oranlarda soğancıklar elde edilmiştir. Olgunlaşmamış embriyolar farklı oranlarda oksin ve sitokinin içeren MS (tek aşamalı protokol) ve N6 (4 aşamalı protokol) besin ortamlarında kültüre alınmıştır. Tek aşamalı protokolde kültür başlangıcından 14 ay sonra Mersin kökenli F. persica ve F. imperialis'te eksplant başına en fazla soğancık sırasıyla 30.85 ve 7.22 adet ile 0.5 mg/l TDZ ve 0.5 mg/l NAA içeren MS besin ortamından elde edilmiştir. Siverek kökenli F. persica'da ise eksplant başına en fazla (12.62 adet) soğancık 2 mg/l Kinetin içeren MS besin ortamında elde edilmiştir. Dört aşamalı protokol uygulanarak eksplant başına en fazla soğancık 23.70 adet ile karanlık ortamda Mersin kökenli F. persica'dan elde edilmiştir. Siverek kökenli F. persica'nın yaprak ve yaprak saplarının kültüründe en fazla soğancık 21 adet ile yaprak sapı eksplantından 6 mg/l 2,4-D ve 0.2 mg/l Kinetin içeren MS besin ortamından elde edilmiştir. In vitro'da Siverek kökenli F. persica'nın tohumlarının çimlendirilmesiyle gelişen soğancıkların kültüründe en fazla soğancık 22.86 adet ile 2 mg/l TDZ içeren MS besin ortamından elde edilmiştir. In vitro'da üretilen soğancıkların dış koşullara aktarılmasında değişik uygulamalar yapılmış olup, 10 g/l NaCl içeren MS besin ortamında 15 günlük muamele sonucunda dış koşullara aktarımda en iyi sonuçlar alınmıştır. Toprağa aktarılan soğancıklar 2 yıl canlılıklarını devam ettirseler de daha sonra gelişememişlerdir.

Turkey has great genetic diversity of bulbous plants (geophytes) with beautiful flowers used as an ornamental plant and also contained alkaloids which has considerable usage potential in perfume and pharmaceutical industry. The study reports in vitro propagation and acclimatization of Fritillaria imperialis and F. persica of Liliaceaea family. Bulblets production was obtained from immature embryos leaves, prtioles and in vitro grown bulblets of Fritillaria imperialis and F. persica. Immature embryos were cultured on MS (one-step protocol) and N6 (4-step protocol) nutrient medium containing different concentrations of auxins and cytokinins. After 14 months of culture using single-stage culture protocol, maximum of 30.85 and 7.22 bulblets per explant of F. imperialis (Mersin origin) and F. persica were recorded on MS medium containing 0.5 mg/l TDZ and 0.5 mg/l NAA respectively. Whereas, maximum of 12.62 bulblets per explant of F. persica (Siverek origin) were recorded on MS medium containing 2 mg / l Kinetin. Using 4-stage protocol, maximum of 23.70 bulblets per explant of F. persica (Mersin origin) were obtained under darkness. Maximum of 21.0 bulblets per explant of F. persica (Siverek origin) from petiole was obtained on MS medium containing 6 mg/l 2,4-D and 0.2 mg /l, whereas, 22.86 bulblets were obtained on MS medium containing 2 mg/l TDZ using in vitro grown bulblets from seeds of F. persica (Siverek origin). Regenerated bulblets were treated with different concentrations of KCl, NaCl and CaCl2 salts and treatment with 10 g/l NaCl followed by transfer to greenhouse conditions after 15 days were supposed to be more suitable for acclimatization. Bulblets transferred to soil continued to remain alive upto 2 years but could not develop further.