Türkiye`deki Helianthemum mill. (Cistaceae) cinsi üzerinde taksonomik çalışmalar

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye'de doğal olarak yayılış gösteren Helianthemum Mill. cinsine ait türlerin morfolojisi, anatomisi, palinolojik, sitogenetik özellikleri, tohum morfolojisi incelenmiş ve elde edilen veriler nümerik taksonomi yöntemleri kullanılarak değerlendirilmiştir. 2010 - 2014 yılları arasında yapılan arazi çalışmalarında 335 örnek toplanmıştır. Yurtiçi ve yurtdışı olmak üzere 12 herbaryum ziyaret edilmiştir. Türkiye Florası'nda 12 tür ve 17 taksonla temsil edilen bu cins, çalışmamız sonucuna göre 12 tür ve 16 takson olarak değerlendirilmiştir. Türkiye Florası'nda yer alan H. apenninum türünün varlığı kanıtlanamamıştır. Türkiye Florası'nın 1. cildinde H. racemosum olarak adlandırılan örnekler aynı eserin 11. cildinde Kit Tan tarafından H. syriacum olarak düzeltilmiştir. Tez kapsamında, H. antitauricum türü H. strickeri'nin sinonimi yapılmıştır. H. canum altında yer alan 4 nötr grup, H. canum ve H. oelandicum subsp. alpestre olarak iki farklı taksona ayrılmış ve bu taksonlar için yeni betimler oluşturulmuştur. H. ledifolium var. microcarpum H. microcarpum olarak tür düzeyine yükseltilmiştir. Morfolojik betimler genişletilerek yeni bir tür teşhis anahtarı oluşturulmuştur. Türlerin fitocoğrafik bölgeleri ve IUCN kategorileri tekrar gözden geçirilerek revize edilmiştir. Taksonlara ait polen ve tohumlar ışık ve taramalı elektron mikroskopunda incelenerek tohum ve polen betimleri oluşturulmuştur. Palinolojik çalışmalarda yüzey ornamentasyonları açısından türler arasında bir farklılık bulunamamıştır. Bu çalışmada tohum morfolojisi karakterlerine göre ilk defa tür teşhis anahtarı hazırlanmıştır. Anatomik çalışmalarda tek yıllık türler, gövde kesitlerine bakılarak tek ya da iki yıllık olarak değerlendirilmiştir. Taksonların fenetik ilişkileri nümerik taksonomi kullanılarak tanımlanmıştır. Sitogenetik çalışmalarda incelenen taksonların temel kromozom sayısı X=10 (2n=20) olarak bulunmuştur. H. canum ve H. oelandicum subsp. alpestre taksonlarında ise kromozom sayısının 2n=22 olduğu tespit edilmiştir. H. microcarpum, H. ledifolium var. ledifolium ve H. ledifolium var. lasiocarpum taksonlarında kromozomal miksoploidi olduğu bu çalışmayla ilk kez ortaya konulmuştur.

In this research, the morphological, anatomical, palynological, cytological features and seed morphology of species which belong to Helianthemum Mill. that are naturally found in Turkey, were studied and were evaluated by using the numerical taxonomic methodology. During the field researches conducted between 2010-2014, 335 samples were collected. Moreover, 12 national and foreign herbariums were visited. According to the result of our research, this genus, which is represented with 12 species and 17 taxa in the Flora of Turkey, is evaluated with 12 species and 16 taxa by now. The existence of H. apenninum in which the appearance is stated in the Flora of Turkey could not be proved. The specimens cited as H. racemosum in the first volume of Flora of Turkey were corrected as H. syriacum in the 11th volume by Kit Tan. In the context of the thesis research, H. antitauricum species was assigned as the synonym of H. strickeri. The 4 neutral groups under H. canum separated into two different taxa as H. canum and H. oelandicum subsp. alpestre and new descriptions were constituted for those taxa. H. ledifolium var. microcarpum was enhanced to species level as H. microcarpum. A new identification key of this species was constituted by extending morphological descriptions. Phytogeographical regions and IUCN categories of all species included in the study were revised. Pollens and seeds that belong to the taxa were examined under light and scanning electron microscopes, and seed and pollen descriptions were constituted. On palynological studies there are no differences among species in terms of surface ornamentations were not detected. The identification key according to the characters of seed morphology were prepared for the first time in this study. On anatomical studies of annual species according to the stem cross section were evaluated as annual or biennial. Phenetic relationships of taxa were identified by using numerical taxonomy. The basic number of chromosomes of the taxa studied in cytogenetic studies were detected as X=10 (2n=20). However, the chromosome numbers of H. canum and H. oelandicum subsp. alpestre taxa were detected as 2n=22. The existence of chromosomal mixoploidy in H. microcarpum, H. ledifolium var. ledifolium and H. ledifolium var. lasiocarpum taxa was revealed for the first time with this study.