Kentsel yayılma baskısı altındaki kent çeperlerinin gelişimi ve sermaye birikim aracı olarak kentsel rantlar

Abstract

Kentsel mekânın şekillenmesindeki düzenleyici aracın planlama olmasından yola çıkılarak; kentsel gelişme, planlama ve rant arasındaki ilişkinin ele alındığı tez çalışmasının amacı, toprağın değer artışı sürecinin ortaya konulması ve planlama marifetiyle elde edilen değer edinim sürecinin tanımlanmasıdır. Bu süreç, mekân üretiminde hâkim politikalar ve değişen sermaye birikim süreçleri ile kurumsal ve yasal müdahaleleri de kapsamaktadır.Bu kapsamda, Ankara metropoliten alanının yapılaşma baskısı altında parçacı bir kentsel gelişme süreci yaşayan Gölbaşı-İncek yerleşimi, kentsel gelişme ve kentsel rant arasındaki ilişkiselliğin izlenebileceği örnek alan olarak belirlenmiştir. İncek yerleşiminin planlanma süreci ile rant ediniminde özel ve kamu sektörünün müdahaleleri tartışılmıştır. Sonuç olarak; bir düzenleme aracı olan planlamanın bütünsellikten uzak, parçacı ve rant odaklı bir yöne doğru evrildiği görülmüştür. Planlama marifetiyle üretilen değer artışının, mülkiyet üzerindeki el değiştirme yoğunluklarının artması ve uygulamada yeni mekanizmaların üretilmesi yoluyla özel sektör ile kamu sektörüne aktarımının sağlandığı ortaya konulmuştur. Planlamanın günümüzde katmanlı-parçacı bir yapıya büründüğü ve kent toprağı üzerinde yaratılan yüzen değer artışını/ rantı yasallaştıran/meşrulaştıran araç haline geldiği tespit edilmiştir.

The aim of this thesis; in which the relationship among urban development, planning and rent is evaluated with regard to the idea that planning is a regulatory tool shaping urban environment; is to explore the process of increase in the land prices and to identify value acquisition process through planning from urban spaces. In this context, urban policies and changing capital accumulation processes related to the production process of urban built environment are explored together with institutional and legal interventions. In this regard, Gölbaşı-İncek, which is the place following irregular urban development process under the pressure of urbanization process of Ankara metropolitan area, is determined as the case study area where the relationship between urban development and urban rent can easily be observed. Public and private sector interventions related to the development of urban rent are discussed on plans.In conclusion, it is understood that planning as a regulatory tool of the production of urban built environment has been evolved into the direction of rent based, non-integrated and partial structure. It is revealed that urban rent emerged in planning process is transferred to private and public sector via the increasing intensity of property handover and the emergence of new methods in practice. Finally, it is confirmed that planning become a tool of both partial implementations and legitimatizing tool of urban rent in today.