Doğu Karadeniz Bölgesi`nde kırsal mahalle (köy) yerleşik alanının belirlenmesi

Abstract

Doğu Karadeniz'deki kırsal yerleşimlerde, engebeli topoğrafya ve mirasla gelen parçalı mülkiyet sahipliliğinin dağınık bir yerleşim tipolojisine sebep olduğu görülmektedir. Bu yerleşimlerde; yol, su, elektrik ve kanalizasyon gibi teknik altyapı hizmetlerinin her konuta götürülmesi, maliyeti artıran bir unsur oluşturmaktadır. Bu durum sürdürülebilir kırsal gelişimin önünde engel teşkil etmekte ve kırsal alan planlamasını ve bir yerleşim kademelenmesi yaklaşımının geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. 6360 sayılı kanunla merkezi yönetim güçlendirilerek; il özel idarelerinin sahip olduğu yetkiler ile köy tüzel kişilikleri kaldırılmış ve kırsal alanların yönetiminde büyükşehir ve ilçe belediyelerinin yetkili olması sağlanmıştır. Kırsal alanda yeni bir mekanizma yaratan bu sistem kır ve kent kavramları arasındaki yasal statü farkının ortadan kalkmasına sebep olmuştur. Dolayısıyla büyükşehir belediye sınırlarının tamamı kentsel alan statüsüne kavuşmuş ve kırsal alanlarda plan öngörüsü geliştirilmesi gereği zorunluluk haline gelmiştir. Bu çalışma kapsamında, kırsal karakteri devam eden yeni mahallelerde `köy yerleşik alanı` kavramı `kırsal mahalle yerleşik alanı` olarak tanımlanmış ve yasal dayanaklar ile bir model geliştirilmiştir. Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamında hazırlanan jeoloji, yükseklik, toprak vb. yersel verilerin entegrasyonu ile konumsal veri tabanı oluşturulmuştur. Ayrıca çalışmanın asıl hedefi olan kırsal-mahalle yerleşik alanlarının belirlenmesi için veriler AHP (Analytic Hierarchy Process) methodu ile ağırlıklandırılarak yerleşime uygunluk analizleri yapılmıştır. Beraberinde, yerleşime uygun alanlardaki yapılı çevre ve mülkiyet dokusu analizi yapılarak, mevzuatta tanımlanan kamusal alanlarla çakıştırılmış ve kırsal mahalle yerleşik alan sınırı tanımlaması yapılmıştır.

In rural settlements in the Eastern Black Sea region, it is seen that the ownership of fragmented ownership by rugged topography and inheritance causes a dispersed settlement typology. In these settlements; The provision of technical infrastructure services such as roads, water, electricity and sewerage to each residence constitutes a cost increasing factor. This is an obstacle to sustainable rural development and necessitates the development of rural area planning and a settlement leveling approach. By the Law No. 6360, the central government is strengthened; the provincial administrations were abolished and the village administrations were abolished and the municipalities and district municipalities were authorized to manage the rural areas. This system, which creates a new mechanism in rural areas, has caused the legal and status differences between rural and urban concepts to be eliminated. Therefore, all of the metropolitan municipal boundaries have gained the status of urban area and the necessity to develop a plan for rural areas has become a necessity. Within the scope of this study, the concept of village inhabited area in the new neighborhoods with rural character is defined as the rural neighborhood's resident area and a model has been developed with legal basis. Geological Information System prepared by geology, elevation, soil and so on. The spatial data base was created by the integration of local data. In addition, for the determination of the settled areas of rural neighborhood which is the main target of the study, the data were weighted with AHP (Analytic Hierarchy Process) method and settlement conformity analyzes were performed. In addition, the built environment and property texture analysis in the areas suitable for settlement has been made and the rural neighborhood has been defined with the defined area boundary.