Akran aracılı öğretim yönteminin normal gelişim gösteren bireylerin sosyal kabulüne ve özel gereksinimli bireylerin benlik saygısına etkisi

Abstract

Bu araştırmada normal gelişim gösteren bireylerin zihin yetersizliği olan akranlarına yönelik sosyal kabul düzeyleri ve zihin yetersizliği olan ergenlerin benlik saygılarının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın iki temel amacı vardır. Birinci amaç, normal gelişim gösteren bireylerle yapılan bilgilendirme toplantılarının (ayrıştırılmış ortamlarda) ve zihin yetersizliği olan bireylerin normal gelişim gösteren akranlarına beceri öğrettikleri atölye etkinliklerinin, zihin yetersizliği olan bireylerin sosyal kabul düzeylerine olan etkisinin belirlenmesidir. İkinci amaç, zihin yetersizliği olan öğrencilerin benlik saygısı puanlarının atölye etkinliğine katılma durumuna göre farklılaşıp-farklılaşmadığının belirlenmesidir. İlişkisel tarama modeli ve ön test son test kontrol gruplu deneysel desene uygun olarak yürütülen bu araştırmada aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır.1.Araştırmada yer alan atölye grubu, bilgilendirme grubu ve kontrol grubunda bulunan normal gelişlim gösteren öğrencilerin zihin yetersizliği olan akranlarına yönelik sosyal kabul düzeylerinde öntest-sontest sonuçları arasında anlamlı farklılık var mıdır?a)Araştırmada atölye programına katılan normal gelişim gösteren öğrencilerin zihin yetersizliği olan akranlarına yönelik sosyal kabulleri öntest-sontest puanları arasında anlamlı farklılık var mıdır?b)Araştırmada bilgilendirme etkinliğine katılan normal gelişim gösteren öğrencilerin zihin yetersizliği olan akranlarına yönelik sosyal kabulleri öntest-sontest puanları arasında anlamlı farklılık var mıdır?c)Araştırmada kontrol grubundaki öğrencilerin, zihin yetersizliği olan akranlarına yönelik sosyal kabulleri öntest - sontest puanları arasında anlamlı farklılık var mıdır? 2.Araştırmada yer alan atölye grubu ve kontrol grubunda bulunan zihin yetersizliği olan öğrencilerin benlik saygıları öntest - sontest sonuçları arasında anlamlı farklılık var mıdır?a)Araştırmanın atölye programına katılan zihin yetersizliği olan öğrencilerin benlik saygıları öntest - sontest puanları arasında anlamlı farklılık var mıdır?b)Araştırmanın kontrol grubundaki zihin yetersizliği olan öğrencilerin benlik saygıları öntest - sontest puanları arasında anlamlı farklılık var mıdır?3. Araştırmaya katılan uygulama (atölye - bilgilendirme grubu öğrencilerinin) ve kontrol grubunda yer alan normal gelişim gösteren öğrencilerinin sosyal kabul tutumları ön test - son test puanları cinsiyet, yaş, ekonomik durum, kardeş sayısı, ebeveyn eğitim durumu, ailede yetersizliği olan bireyin varlığı ve yetersizliği olan bireylerle çalışma deneyime sahip olma değişkenlerine göre farklılaşmakta mıdır?4.Araştırmanın uygulama ve kontrol grubunda yer alan zihin yetersizliği olan öğrencilerinin benlik saygısı ön test - son test puanları cinsiyet, yaş, ekonomik durum, kardeş sayısı, ebeveyn eğitim durumu değişkenlerine göre farklılaşmakta mıdır?Araştırmanın çalışma grubu, zihin yetersizliği bulunan ve normal gelişim gösteren öğrencilerden oluşmaktadır. Zihin yetersizliği olan öğrenciler İstanbul ilinde bulunan bir özel eğitim ve mesleki eğitim merkezinde öğrenim gören 15-19 yaş aralığındaki hafif düzeyde zihin yetersizliği bulunan öğrencilerdir. Zihin yetersizliği olan katılımcıların sayısı 12'si (%48) erkek, 13'ü (%52) kız olmak üzere toplam 25 kişidir. Normal gelişim gösteren öğrenciler İstanbul ilinde bulunan ortaokulda öğrenim gören ve 11- 14 yaş aralığındaki 39'u (%39,1) erkek, 66'sı (%62,1) kız olmak üzere toplam 105 öğrencidir.Araştırma verilerinin toplanmasında, zihin yetersizliği bulunan öğrencilere yönelen sosyal kabul tutumunu belirlemek amacıyla Sosyal Kabul Ölçeği, zihin yetersizliği olan öğrencilerin benlik saygılarını belirlemek amacıyla Piers-Harris Çocuklar İçin Öz Kavramı Ölçeği ve öğrencilerin kişisel bilgilerini kaydetmek üzere Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır.Hafif düzeyde zihinsel engelli öğrencilerin benlik saygısı puanları ve ölçeğin alt boyutlarından elde edilen verilerin analizi ile normal gelişim gösteren öğrencilerin zihin yetersizliği olan akranlarına yönelen sosyal kabul puanlarına ilişkin toplanan verilerin analizleri SPSS 17 programıyla yapılmıştır.Araştırmanın birinci amacı ile ilgili analiz sonuçları incelendiğinde; sadece atölye grubundaki normal gelişim gösteren öğrencilerin zihin yetersizliği olan akranlarına yönelik sosyal kabul ön test-son test puanları arasında pozitif yönde anlamlı farklılaşma olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Buna göre atölye grubunda yapılan çalışmaların bu gruptaki normal gelişim gösteren bireylerin zihin yetersizliği olan akranlarına yönelik sosyal kabul puanlarına olumlu etkisi olduğu görülmüştür.Araştırmanın ikinci amacına ilişkin analiz sonuçları incelendiğinde; gruplar arasında anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir. Buna göre zihin yetersizliği olan öğrencilerinin benlik saygısı ön test - son test puanları atölye uygulamalarına katılım durumuna göre farklılaşmamaktadır.Araştırmanın üçüncü amacı ile ilgili analiz sonuçları incelendiğinde; uygulama (atölye - bilgilendirme grubu) ve kontrol grubunda yer alan normal gelişim gösteren öğrencilerin sosyal kabul tutumları ön test - son test puanlarının cinsiyet ve ekonomik duruma göre bir farklılaştığı sonucuna varılmıştır. Buna göre kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre, ekonomik durumu iyi olan öğrencilerin ekonomik durumu iyi olmayan öğrencilere göre sosyal kabul konusunda daha olumlu tutumlara sahip oldukları görülmüştür.Araştırmanın dördüncü amacına ilişkin analiz sonuçları incelendiğinde; gruplar arasında anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir. Buna göre zihin yetersizliği olan öğrencilerinin benlik saygısı ön test - son test puanları cinsiyet, yaş, ekonomik durum, kardeş sayısı, ebeveyn eğitim durumu değişkenlerine göre farklılaşmamaktadır.Anahtar Sözcükler: Özel Gereksinimli Birey, Zihin Yetersizliği Olan Birey, SosyalKabul, Benlik Saygısı, Akran Öğretimi

The purposes of the present study are to examine the social acceptance of normally developing students toward their mentally retarded peers and self-esteem of mentally retarded adolescents. There are two fundamental aims of this study. The first aim is to examine how the information-giving meeting with normally developing students (decomposed environment) and workshops in which mentally retarded students teach a skill to their normally developing peers, affect the social acceptance of mentally retarded students. The second aim is to determine whether attending workshops affect the self-esteem scores of mentally retarded students. By using correlative investigation model and pre-post-test control group design, this study looks for the answers of the following questions.1.Is there a significant difference between the levels of social acceptance pre-post test results of normally developing students who attended workshop group, information-giving group and control group toward their mentally retarded peers?a)Is there a significant difference between social acceptance pre-post test scores of normal developing students who attended the workshop groups in the study toward their mentally retarded peers?b)Is there a significant difference between social acceptance pre-post test scores of normally developing students who attended informing group in the study toward their mentally retarded peers?c)Is there a significant difference between social acceptance pre-post test scores of control group students in the study toward their mentally retarded peers?2.Is there a significant difference between self-esteem pre-post test scores of mentally retarded students who attended workshop group and control group?a)Is there a significant difference between self-esteem pre-post test scores of mentally retarded students who attended workshops group in the study?b)Is there a significant difference between self-esteem pre-post test scores of mentally retarded students who attended the control group in the study? 3. Do social acceptance attitude pre-post test scores of normally developing students who attended experimental (workshops, information-giving groups) and control groups differ according to certain variables like gender, age, economical status, number of siblings, the education status of parents, presence of disabled person in a family and having an experience with a disabled person?4.Do the self-esteem pre-post test scores of mentally retarded students who attended experimental and control group in the study change according to certain variables like gender, age, economical statues, numbers of siblings and the educational statues of parents?The experimental group in this study consists of mentally retarded and normally developing students. 12 male (48%) 13 female (52%), 25 mentally retarded students in total participated the study. Normally developing participants are made up of 39 male (39,1%) 66 female (62,1%), in total 105 students between the ages of 11-14 attending secondary school in İstanbul.While gathering the data, the Social Acceptance Scale was used to determine the social acceptance attitudes toward mentally retarded students, the Piers-Harris Children's Self-Concept Scale was used to define the self- esteem of mentally retarded students and the Personal Information Form was used to gather the personal information from the students.The SPSS 17 program was used to analyse the data from self-esteem scores of mild mentally retarded students and the data gathered from sub-dimensions of the Piers-Harris Children's Self-Concept Scale and social acceptance scores of normally developing students toward their mentally retarded peers.The results from the data analysis related to the first aim showed that social acceptance attitudes pre-post test scores of normally developing students in experimental (workshop, information-giving group) and the control group differ according to gender and economic statues. When the female and male students as well as students of high economic status with those of low economic status are compared, female students and students from high economic status have more positive attitudes towards the social acceptance of their mentally retarded peers.The results from the data analysis related to the second aim revealed that social acceptance pre-post test scores of normally developing students in the workshops group toward their mentally retarded peers differ in a positive way. According to this, it was found that the workshops have a positive effect on social acceptance of normally developing students toward their mentally retarded peers.The results from the data analysis related to the third aim showed that social acceptance attitude pre-post test scores of normally developing students who attended experimental (workshops, information-giving groups) and control groups differ according to gender and economical status. According to this results, it was found that female students and the students of high economic status have more positive attitudes about social acceptance when compared with male students and students of low economic status.According to the results from the data analysis related to the fourth aim, there is no significant difference between groups. Hence, certain variables like gender, age, economic statues, the number of siblings, the educational statues of parents and attendance to workshop practice do not affect the self-esteem pre-post test scores of mentally retarded students.Key Words: Individuals with Special Needs, Mentally Retarded Person, Social Acceptance, Self-Esteem, Peer Tutoring