Ankara ili ve çevresi bombus (S.lato) latreılle (ymenoptera: apıdae) türleri üzerinde bütünleşik taksonomik araştırmaları

Abstract

Bombus (s.l.) Latreille cinsi, Bombinae alt familyası içerisinde yer alan böceklerdir.Dünya üzerinde 250'den fazla, Türkiye'de ise yaklaşık 48 tür ile temsil edilmektedir. Cins içerisinde kriptik türlerin varlığı bombus taksonomisinde tartışmalı olarak kalmıştır. Son on yıla kadar sadece geleneksel klasik yöntemlerin kullanılması problemlerin çözümlenmesinde yeterli olmamıştır. Bu açıdan farklı yöntem ve yaklaşımlara ihtiyaç duyulmuş ve bombus taksonomisinin aydınlatılmasına katkı sağlayacağı düşünülerek bu tez çalışması planlanmıştır. Tez çalışması kapsamında Bombus (s.l.) cinsine ait bireyler üzerinde bütünleşik taksonomik yöntemlerin kullanılması amaçlanmıştır. Laboratuvar koşullarında teşhis anahtarları ve koleksiyon örnekleri yardımıyla morfolojik teşhisi yapılan 125 dişi ve 48 erkek bireyden, dişi bireylerin ön kanatlarında geometrik morfometrik analizler uygulanmıştır. Morfolojik tür teşhisi yapılan bireyler üzerinden gruplar oluşturularak bu tahmini türler içerisinden12 temsili birey seçilip bu bireylerinmitokondriyal DNA kısmi sitokrom c oksidaz I (COI) gen bölgesi dizileri kullanılarak karşılaştırmalı tür teşhisi çalışmaları yürütülmüştür. Çalışma sonucunda, Morfolojik karakterlere bakılarak 6 alt cins ve 10 tür tanımlanmıştır. Bu sonuçlar GeometrikMorfometri ve COI gen bölgesi DNA dizi analizi sonuçlarıyla karşılaştırılmıştır.Geometrik Morfometri yöntemi ile 125 bireyin ancak altcins seviyesinde ayrımı gerçekleştirilmiştir. Geometrik Morfometri yöntemi ile tür sınırlarının ayrımında ise,başarılı bir sonuç elde edilememiştir. Fakat COI gen bölgesi DNA dizi sonuçlarının türlerin sınırlarını birbirinden ayırmada daha açıklayıcı sonuç verdiği, Morfolojik tür teşhisinin ve Geometrik Morfometri yaklaşımının tek başına yeterli bir yöntem olmadığı dolayısıyla üç yöntemin karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesinin gerektiği sonucu tespit edilmiştir.

Genus Bombus (s.l.) Latreille is the insects which are members of Bombinae subfamily. The genus contains over 250 species in the world and approximately 48 of these species are distributed in Turkey. The existence of cryptic species in the genus remains controversial in bombus taxa. Until the last decade, using only traditional classical methods has not been enough to solve the problems. In this respect, different methods and approaches were needed and this thesis was planned considering that it would contribute to the elucidation of bombus taxonomy. Within the scope of the thesis, it is aimed to use integrated taxonomic methods on individuals belonging to the genus Bombus (s.l.). Geometric morphometric analyses were performed on the front wings of female individuals from 125 female and 48 male individuals whose morphological diagnosis was made with the help of diagnostic keys and collection samples under laboratory conditions. Comparative species diagnosis studies were carried out using mitochondrial DNA partial cytochrome c oxidase I (COI) gene site sequences by selecting 12 representative individuals from these estimated species by forming groups based on individuals diagnosed with morphological species. As a result of the study, 6 subgenus and 10 species were described based on morphological characters. These results were compared with geometric morphometry and COI gene region DNA sequence analysis results. With the method of geometric morphometry, 125 individuals were separated only at the subgenus level. A successful result could not be obtained in the delimitation of species boundaries by the method of geometric morphometry. However, it was determined that the COI gene region DNA sequence results were more descriptive in distinguishing the boundaries of species, and that morphological species diagnosis and geometric morphometry approach alone were not sufficient, therefore the three methods needed to be evaluated comparatively.