12-17 yaşlarındaki Türk çocuklarının büyüme standartları

Abstract

ÖZET Ortaokul ve lise çağındaki (12-17 yaş arası) Türk çocuklarının `optimal` büyüme standartlarını oluşturmayı amaçlayan bu çalışma, 600 'ü kız 600'ü erkek olmak üzere toplam 1200 deneğin kesitsel (cross-sectional ) olarak incelenmesiyle gerçekleştirilmiştir. Türkiye genelini yansıtabilmek amacıyla yedi coğrafi bölgenin her birin den bir il araştırma kapsamına alınmış ve iller, sahip oldukları öğrenci oranında örneklemde temsil edilmişlerdir. Optimal büyüme standartları gereğince, deneklerin, olumsuz çevre koşullarından en az etkilenen ve sosyo ekonomik açıdan `iyi` durumda olanlar arasından seçilmesi gerekmektedir. Bu nedenle Devlet Planlama Teşkilatı 'nın verileri (illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyleri) temel alınarak bölgelerin en gelişmiş illeri örnekleme alınmıştır. Ayrıca, îl Milli Eğitim Müdürlüklerinin yardımıyla belirlenen okullarda örneklem büyüklüğünün yaklaşık on katı (12 000) oranında anket formu dağıtılarak araştırma kapsamına alınacak bireyler belirlenmiştir. Araştırmada, International Biological Programme (IBP) tarafından belirlenen 22 antropometrik değişkenin yanı sıra 13 endisin ergenlik dönemi boyunca gösterdiğiii değişim incelenmiştir. Antropometrik ölçüler yine IBP' nin önermiş olduğu teknikler doğrultusunda alınmıştır. İncelenen 35 değişkenin Gauss dağılımına sahip olup olmadığı çarpıklık ve basıklık testleriyle belirlenerek, bu dağılımdan sapma gösteren değişkenlere çeşitli dönüşümler uygulanmıştır. Çarpık dağılımları Gauss dağılımına dönüştürmede Box-Cox çevrimi - özellikle çarpıklığı ileri düzeyde olan dağılımlar için - yararlı olmaktadır. Ancak, Freyer ve arkadaşları tarafından önerilen ve sivrilik katsayısının yüksek olduğu dağılımları normale dönüştürdüğü belirtilen John-Draper çevriminin başarılı olmadığı gözlenmiştir. Gauss dağılımına dönüştürülerek elde edilen yüzdelik değerler (percentile), Türkiye çapında 12-17 yaş dilimlerindeki çocukların büyüme, beden yapısı ve beslen melerini değerlendirmede yardımcı olmak amacıyla araştırmacıların kullanımına sunulmaktadır. Araştırmanın bulguları göz önüne alındığında, üst sosyo-ekonomik düzeyde yer alan Türk çocuklarının boy ve ağırlık yönünden Avrupa ve ABD'li yaşıtlarına yakın değerlere sahip olduğu görülmektedir. Alt ve orta sosyo ekonomik düzeydeki çocukların bu düzeye ulaşamaması, olumsuz çevre koşullarını ve yetersiz beslenme gibi faktörleri akla getirmektedir. Diğer bir deyişle, Türk çocuklarının büyük bir kısmı `olması gereken` boyutlara ulaşamamaktadır.

ÖZET Ortaokul ve lise çağındaki (12-17 yaş arası) Türk çocuklarının `optimal` büyüme standartlarını oluşturmayı amaçlayan bu çalışma, 600 'ü kız 600'ü erkek olmak üzere toplam 1200 deneğin kesitsel (cross-sectional ) olarak incelenmesiyle gerçekleştirilmiştir. Türkiye genelini yansıtabilmek amacıyla yedi coğrafi bölgenin her birin den bir il araştırma kapsamına alınmış ve iller, sahip oldukları öğrenci oranında örneklemde temsil edilmişlerdir. Optimal büyüme standartları gereğince, deneklerin, olumsuz çevre koşullarından en az etkilenen ve sosyo ekonomik açıdan `iyi` durumda olanlar arasından seçilmesi gerekmektedir. Bu nedenle Devlet Planlama Teşkilatı 'nın verileri (illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyleri) temel alınarak bölgelerin en gelişmiş illeri örnekleme alınmıştır. Ayrıca, îl Milli Eğitim Müdürlüklerinin yardımıyla belirlenen okullarda örneklem büyüklüğünün yaklaşık on katı (12 000) oranında anket formu dağıtılarak araştırma kapsamına alınacak bireyler belirlenmiştir. Araştırmada, International Biological Programme (IBP) tarafından belirlenen 22 antropometrik değişkenin yanı sıra 13 endisin ergenlik dönemi boyunca gösterdiğiii değişim incelenmiştir. Antropometrik ölçüler yine IBP' nin önermiş olduğu teknikler doğrultusunda alınmıştır. İncelenen 35 değişkenin Gauss dağılımına sahip olup olmadığı çarpıklık ve basıklık testleriyle belirlenerek, bu dağılımdan sapma gösteren değişkenlere çeşitli dönüşümler uygulanmıştır. Çarpık dağılımları Gauss dağılımına dönüştürmede Box-Cox çevrimi - özellikle çarpıklığı ileri düzeyde olan dağılımlar için - yararlı olmaktadır. Ancak, Freyer ve arkadaşları tarafından önerilen ve sivrilik katsayısının yüksek olduğu dağılımları normale dönüştürdüğü belirtilen John-Draper çevriminin başarılı olmadığı gözlenmiştir. Gauss dağılımına dönüştürülerek elde edilen yüzdelik değerler (percentile), Türkiye çapında 12-17 yaş dilimlerindeki çocukların büyüme, beden yapısı ve beslen melerini değerlendirmede yardımcı olmak amacıyla araştırmacıların kullanımına sunulmaktadır. Araştırmanın bulguları göz önüne alındığında, üst sosyo-ekonomik düzeyde yer alan Türk çocuklarının boy ve ağırlık yönünden Avrupa ve ABD'li yaşıtlarına yakın değerlere sahip olduğu görülmektedir. Alt ve orta sosyo ekonomik düzeydeki çocukların bu düzeye ulaşamaması, olumsuz çevre koşullarını ve yetersiz beslenme gibi faktörleri akla getirmektedir. Diğer bir deyişle, Türk çocuklarının büyük bir kısmı `olması gereken` boyutlara ulaşamamaktadır.