XVI. yüzyıl Adana tarihi

Abstract

ÖZET 1516 yılında Osmanlı topraklarına katılan Adana, Halep Eyaletine bağlı Yurtluk ve Ocaklık statüsünde bir sancaktı. Yönetimi 1608 yılına kadar Ramazanoğulları beylerinin idaresine bırakılmıştı. XVI. yüzyılda Kadirli, Kozan, Saimbeyli, Tufanbeyli, Feke, Bahçe ilçeleri Adana sancağına dahil değildi. Adana'da 1519- 1572 arasında 7 ayrı tahrir yapılmış olması diğer sancaklara kıyasla daha geniş bir araştırma imkânı vermiştir. özellikle nüfusun kısa aralıklarda oldukça büyük yükseliş ve düşüşler göstermesi sosyal çalkantıların ve ekonomik sıkıntıların izlerini taşımaktadır. 1527 yıllarında başlayan iç karışıklıklar yüzünden 1525'de 17608 olan vergi nüfusu 1530'da 13585'e düşmüş; 1536'da 19932'ye çıkmış; 1547'de tekrar 18341 'e düşmüş; 1572'de % 15 oranında yükselerek 21110 olmuştur. Sancak merkezi olan Adana'dan başka Ayaş ve Kınık kasabaları ile 47 köy yerleşiminde yaşayan yerleşik nüfus toplam nüfusun ancak % 15' i kadardı. Halkın geriye kalan % 85 'i cemaat halinde konar-göçer bir hayat yaşıyordu. 1521 'de 85 olan köy yerleşiminin 1572'lerde 47'ye düşmesi XVI. yüzyılda birçok Anadolu sancağını etkileyen Celâli ayaklanmaları sebebiyle köylerden kaçış olarak açıklanabilir. Adana sancağında yaşayan halkın % 98 'i Türk ve Müslümandır. Ermenilerden oluşan gayrimüslim halk, Adana, Ayaş şehir merkezlerinde ve stratejik önemini koruyan 4 kale ile Tavudu köyünde yaşamaktaydı. Ekonomi büyük oranda tarıma dayanmaktaydı. Buğday, arpa ve pamuk üretil i toplam tarım üretimin % 80 'ini oluşturmaktaydı. Halkın % 85 'inin konar-göçer olmasına karşılık tarımın ekonomide birinci sırayı işgal etmesi bu insanların tam bir göçebe hayatı yaşamadıklarını göstermektedir. Bu konar-göçer toplum yapısı 1865 'lere kadar varlığını sürdürecektir.

İL SUMMARY Adana which was annexed to Ottomam territories in 1516 was a district (sancak) belonged to the Halep Prov ince with the status of Yurtluk and Ocaklxk. Its admini- nistration was left to the Ramazanoğulları Bey's rule until 1608. In the seventeenth century the townships of Kadirli, Kozan, Saimbeyli, Tufanbeyli, Feke and Bahçe were not included in the Adana district. The fact that seven seperate land registrations were carried out between 1519- 1572 in Adana, has provided an opportunity for a more detailed study. Especially the growth of population which rose and declined sharply over short periods of time bears the traces of social disorder and economic troubles. Because of the internal uphevals which occured arround 1527, the tax-paying population which was 17608 in 1525, went down to 13585 in 1530, it went up to 19932 again in 1536 whereas it fall dovn to 18341 in 1547. It was recorded at 21110 in 1572 with a 15 % growth rate. Apart form Adana which was the district center, the towns of Kınık and Ayas and 47 village settlements, the amount of the sedentary population was only the 15% of the total population. The remaining of the population lived in collective communities, in a nomadic way of life. The decrease in the number of village settlements from 85 in 1521 to 47 in 1572, can be explained as Great Flight which resulted from the Celali Rebellions that effected most of the Anatolian districts in the seven teenth century. The 98 % of the population living in Adana district was of Turkish and Muslim origin. The non muslim population which was made up of Armenians, lived in Adana and Ayas city centers, and in the four fortresses which still retained thair strategic importance and in the village of Tavudu.Ill Economy depended mainly on agriculture. Wheat, barley and cotton production consisted of 80 % of the total agricultural production. Although 85 % of the population was nomadic, the primary importance of the agriculture in economy shows that these people did not live in a totally nomadic style of life. This nomadic structure of the society would last until 1865..