1. Alaeddin Keykubad dönemi yapılarında biçim ve estetik (3.Cilt)

Abstract

ÖZET Anadolu Selçuklu Devletinin en güçlü sultanlarından olan I. Alâeddin Keykubad'ın mimarlığa yatkın oluşu ve yapım faaliyetlerim denetlemesi, dönemin yapım organizasyonunun nasıl işlediğini aydınlatabilmemizde tarihi kaynaklardan izleyebilecek ipuçları sağlamıştır. Bani ve sanatçıların ele alınarak dönem yapılarındaki katkılarının araştırıldığı bu çalışmada Selçuklu Devleti'nin Osmanlı Sarayının merkezi mimarlık örgütüyle paralellik kurulabilecek bir organizasyona sahip olduğu ortaya çıkarılmıştır. I. Alâeddin Keykubad Dönemi yapılarının malzemeleri ışığında yapıların nasıl vücut bulduklarının değerlendirildiği ve mekân konusunun ayrıntılı olarak incelendiği bu çalışmada, Osmanlı Mimarisini belirleyen önemli mimari öğelerden üçgen kuşak uygulamasının,Anadolu da ilk uygulama olarak görülen, 617/1220 tarihli I. İzzeddin Keykavus Türbesi'nde bulunuşu dikkate alındığında ve bu türbenin I. Alâeddin Keykubad döneminde yapılmış olabileceği düşünüldüğünde, çok sonra klasikleşen baza mimari öğelerin temellerinin dönemimizde atıldığım göstermesi bakımından önemi büyüktür. Benzer biçimde Aksaray Sultan, Kayseri Tuzhisan Sultan Han'lanndaki ve Kayseri Keykubadiye köşkündeki baldaken tarzı kare bir alanın dört köşesindeki kemerlerin taşıdığı, üst katlarının bulunduğu yapıların bu dönemde kullanılmaya başlaması dönemimizin dinamikliğini göstermektedir. Konya Alâeddin Camii'nin 616/1219-1220 ye tarihlenen çini mozaik mihrabı ile Kubadabad Sarayının çinilerinin, Anadolu'da faaliyet gösteren çini atölyelerinin I. Alâeddin Keykubad döneminde bu denli etkin olarak faaliyete başladığım göstermesi açısından önemi büyüktür. Ölçü ve oran çalışmaları sonucunda dönemimizde arşın ve ziranın kesin olarak kullanıldığı tesbit edilmiştir. Bunun yanısıra özgün adım bilenmediğimiz 96.66 cm.lik bir ölçü biriminin Aksaray Sultan Han Portalinde kullanıldığının ortaya çıkışı ve Alanya Darphene binasında aynı ölçüye rastlanmasının, birbirinden uzak bu iki bölgede gerçekleştirilen inşaatların bir organizasyon ürünü olduklarım ve sanatkârların ortak ölçüler kullandıklarını göstermesi açısından önemi büyüktür.

SUMMARY As the most powerful Sultan of Anatolian Seljuks, Alaaddin Keikubat I, was very been on architecture and he himself inspected the building activities during his time; Therefore the historical sources provided us with some hints that will enable us to illuminate how building organization worked during that period. Taking the builders and other artists and studying their contributions to the structures in above mentioned Era, it is proved that Seljuks State had a kind of building organization with some parallelism to central architectural organization of the Ottoman Empire. In this study where it is evaluated how structures are built in the light of building materials used during Alaaddin Keikubat I, Era and where the space subject has been dealt with in details, it has become obvious that some architectural elements which have become classic later in history have been initiated in this Era, considering that the triangular brace, a very important characteristic of the Ottoman Architecture can be observed at the Tomb of İzzettin Keikavus I, built in 617/1220 and considered to be the first application of this in Anatolia and also considering that this tomb could be built during the reign of Alaaddin Keikubat I. Another characteristic is the baldaken style which can be observed at Aksaray Sultan, Kayseri Tuzhisan Sultan Han and Kayseri Keykubadiye Mansion; supported by the columns on the four corners of a square space are upper floors and this style in architecture has also been initiated during the Era. It shows how dynamic this Era was. Mosaic tile niche of Alaaddin Mosque in Konya, which is said to be built in 616/1219-1220, and the tiles of Kabadabod Place show that tile workshops effectively started production during the era of Alaaddin Keikubat I. It is also definitely proved with the studies on scales and rates that yard and zira were used in this era. Besides, a kind of measurement, about 96.66 centimetres long of which original name we couldn't find out had been used at Aksaray Sultan Han Portal. As the same measurement has been seen in Alanya.Ill Mint building, they make us think that these two constructions, far from each other, are the production of one and same organization and it is important to note that the artists and builders used the same measurements. When the large scale buildings of the era are studied without any selection of styles, is established that all of them have been built as the production of the same modulation and Seljuks construction organization worked as a centralized organization and also discovered that there has used to be a construction School of the Palace.