19. yüzyılda bir Osmanlı aydını ve bürokratı: Ahmed Vefik Paşa

Abstract

Uzun yıllar boyunca Osmanlı Devletinin çeşitli kademelerinde diplomat ve bürokrat olarak görev yapmış olan Ahmed Vefik Paşa, azil dönemleri başta olmak üzere, boş zamanlarında edebiyat, tiyatro, tarih ve dil üzerine çalışmalar yapmıştır. Ahmed Vefik Paşa'nın fikirleri ve eserleri uzun yıllar tiyatro, tarih, dil ve halk bilimi çalışmalarında Türk araştırmacılara öncülük etmiş, yol göstermiştir. Daha çok tiyatro üzerine yaptığı çalışmalar ve Moliere'den yaptığı tercüme ve adaptelerle tanınan Ahmed Vefik Paşa'nın tarihçi ve halk bilimci yönü geri planda kalmıştır. Bu çalışmanın amacı Paşa'nın tarihçi ve halk bilimci yönünü incelemek, bu alanlar üzerinde yaptığı çalışmaları tanıtmaktır. Bu çalışmada, Ahmed Vefik Paşa'nın içinde yaşadığı dönem ve fikri atmosfer birinci ve ikinci bölümde verilmiş, üçüncü bölümde ise Paşa'nın biyografisi kısa bir şekilde anlatılmıştır. Son bölümde de Ahmed Vefik Paşa'nın yapmış olduğu sözlük, tarih, halk bilimi çalışmaları teker teker incelenmiştir. Çalışmada kaynak olarak Ahmed Vefik Paşa eserleri yanında, Paşa hakkında yapılmış çalışmalar ile gazete ve hatırat niteliğindeki eserler de kullanılmıştır. Türkçülük hareketinin öncülerinden olan, dil, tarih ve halk bilimi alanlarındaki çalışmaları ile bir çok ilklere imza atan Ahmed Vefik Paşa, eserlerinde ortaya koyduğu fikirler ve bilgilerle kendisinden sonraki araştırmacılara yol göstermiş ve Türkiye'deki ilmi Türkçülüğün ateşleyicisi olmuştur.

Ahmed Vefik Pasha, who made various studies on literature, theatre, history and linguistics during his free times, especially in his dismissal periods had worked for a long time as a diplomat and bureaucrat in many positions in the Ottoman State. The ideas and works of Ahmed Vefik Pasha guided and pioneered Turkish researches and intellectuals on theatre, history, linguistics and folklore for many years. Ahmed Vefik Pasha was well-known mainly for his translations and adaptations from Moliere and his historian and folklorist aspects had remained at the background. The aim of this study is to examine Pasha's historian and folklorist aspects and to introduce his studies he had made in these fields. In this study the period and the intellectual atmosphere in which Ahmed Vefik Pasha had lived, is given in the first and second part, in the third part Pasha's biography is shortly told. The studies Ahmed Vefik Pasha had made on dictionary, history and folklore are examined one by one in the termination part. As references, besides Ahmed Vefik Pasha's works, Works made about Pasha, newspapers and works which have quality of memoirs are used in this study. Ahmed Vefik Pasha who was one of pioneers in the Turkism movement and who had become the first with his studies in langauge, history and folklore fields; with his ideas and knowledge he had put forward in his Works, had guided many researches after him and became the ligth in scientific Turkism in Turkey.