İlköğretim 4. ve 5. sınıflardaki sosyal bilgiler dersinin hedef ve içeriklerinde kullanılan zihinsel süreçler ve bunların zihinsel süreçlerin yapısına uygunluğu

Abstract

ÖZET Bu araştırma da, ilköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler dersinin içerik ve hedeflerinde hangi zihinsel süreçlerin kullanıldığı ve bunların bu süreçlerin yapısına uygunluğu saptanmaya çalışılmıştır. Araştırma, IW8 sosyal bilgiler programı 4. ve 5. sınıf bedelleri ile Milli Eğitim Bakanlığı'nın ilköğretim 4. ve 5. sınıflar için öngördüğü ders kitaplarının içerikleri üzerinde veri incelemesi yoluyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada kullanılan ölçme aracı, uzman kanısına başvurularak zihinsel süreçlerden bir ölçüt takımı oluşturularak hazırlanmıştır. Bu ölçütler tümdengelim, tümevarım ve analoji ölçüt takımına göre oluşturulmuştur. Araştırmada elde edilen veriler tablolar halinde hazırlanıp yine aynı sıra takip edilerek yoruma gidilmiştir. Elde edilen verilerin sonuçları aşağıda özetlenmiştir. Birinci alt problem de, ilköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersinin hedeflerinde kullanılan zihinsel süreçler ve bunların zihinsel süreçlerin yapısına uygunluğu araştırılmış; elde edilen bulgular sonucunda hedeflerin bilişsel alan ağırlıklı hazırlandığı, hedeflerde kullanılan zihinsel süreçlerin ise, ağırlıklı olarak tümdengelime dayandığı belirlenmiştir. İkinci alt problemde, ilköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersinin hedefleri de hangi zihinsel süreçlerin kullanıldığı ve bunların zihinsel süreçlerin yapısına uygunluğu araştırılmış; elde edilen bulgulara göre, hedeflerin bilişsel alan ağırlıklı olduğu, duyuşsal alanla ilgili bedellerin daha az öngörüldüğü, hedeflerin ağırlıklı olarak tümdengelime dayandığı belirlenmiştir. Üçüncü alt problemde, ilköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler dersinin içeriklerinde hangi zihinsel süreçlerin kullanıldığı ve bunların zihinsel süreçlerin yapısına uygunluğu araştırılmış; elde edilen bulgulara göre, içeriklerin büyük oranda tümdengelim ve tümevarıma dayandığı, analojinin içeriklerde kullanılmadığı belirlenmiş, içeriklerin bir kısmında ise hiçbir akıl yürütme yolunun kullanılmadığı saptanmıştır.Dördüncü alt problemde ilköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersinin içeriklerinde hangi zihinsel süreçlerin kullanıldığı ve bunların zihinsel süreçlerin yapısına uygunluğu araştırılmış; elde edilen bulgulara göre, içeriklerin büyük çoğunluğunda hiçbir akıl yürütme yolunun kullanılmadığı, kullanılan içeriklerdeki kullanılan zihinsel süreçlerin ise tümdengelim ve analojiye dayandığı belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre, ilköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler dersinin hedeflerinin bilgi düzeyinde olduğu, içeriklerinin ise ağırlıklı olarak tümdengelime dayandığı saptanmıştır. Ancak, bulgular sonucu kullanılan akıl yürütme yollarının zihinsel süreçlerin yapısına uymadığı belirlenmiştir- Bu durum bireyin öğrenirken aklını kullanmasını, aşamalı düşünmesini ve öğrenilenlerin kalıcı olmasını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle, hedefler ve içerikler hazırlanırken zihinsel süreçler ve bunların yapıları dikkate alınmalıdır.

Ill ABSTRACT In this research, intellectual processes which are used in the contents and objects of social sciences courses for 4th and 5th classes and to what degree these contents and objects are appropriate for the structure of intellectual processes have been tried to be determined. This research is performed by the data study on the objects of 4th and 5th classes of 1998 Social Sciences Programme and contents of courses books proposed by the National Educational Ministry for 4th and 5th classes. The measure used throughout this study is prepared as the result of the consult of experts with building a class of measure out of intellectual processes. These measures are valued as regard to the measure set, deduction, induction and analogy. Data reached by this research are presented in the form of tables and interpreted in the same line. The results reached are summarized below. In the first sub problem, the intellectual processes used in the objects of social sciences courses for 4th class and the appropriateness of these objects to the structure of the intellectual processes are searched; According to the result of reached inventions the intellectual domain has priority in preparing objects. As to the intellectual processes used in performing objects, deduction on which the objects rest has the priority. In the second subproblem, the objects of social sciences courses for 5th class and the intellectual processes that are used and their appropriateness to the structure of intellectual processes are searched. According to the result of reached inventions what determined are, in the determination of objects cognitive domain has priority and concerned with the sensual domain less objects are proposed. Objects are often rest on deduction. In the third subproblem, the intellectual processes used in the contents of social sciences courses for 4th class and their appropriateness to the structure of the intellectual processes are searched. According to the result of reached inventions what determined are that the contents often rest on deduction and induction and inIV the contents analogy is not used, in some of the contents not even one method of thinking is used. In the fourth subproblem, the intellectual processes used in the contents of social sciences courses for 5th class and their appropriateness to the the structure of the intellectual processes are searched. According to the result of reached inventions what determined are that in most of the contents not even one method of thinking is used and the intellectual processes that are used in contents rest on deduction and analogy. / According to these results, objects of social sciences courses for 4th and 5th classes of the Primary School are levelled as knowledge, and in their contents deduction has priority. However, methods of thinking used as the result of inventions determined not to be appropriate for intellectual processes. This situation effects in a negative way reasoning oi` an individual in the act of learning, and his gradual thinking and permanency ol` what learned. Because of this, in preparing objects and contents, intellectual processes and their structure must be taken into consideration.