Sosyal tabakalaşma bağlamında Pierre Bourdieu` nün kültürel sermaye

Abstract

ÖZET Fransız sosyolojisinde, `ciddi sonuçlar doğurabilen günümüzün ender entelektüellerinden biri` olarak kabul edilen Pierre Bourdieu, ülkemizde az bilinen bir bilim adamıdır. Sosyoloji dünyasına sunduğu özellikle habitus, kültürel sermaye, toplumsal uzam, simgesel şiddet gibi kavramlarla tanınan P. Bourdieu, `kültürel sermaye` kavramıyla sosyal tabakalaşma çözümlemesinde, Marx'in `ekonomik ilişkileri` ve Weber' in `statü` ya da `iktidar ilişkileri`nin yanında `kültürel ilişkiler`! analizin merkezine taşımıştır. Bourdieu'ye göre, günümüz sosyolojisi birçok boş karşıtlıkla doludur ve Bourdieu'nün çalışması genellikle bunları aşma amacındadır. Bourdieu, Marx ve Weber arasında yalnızca birisine taraf olmaksızın, yapısalcılığın katı yapısının cenderesine düşmeden ve bireyselciliğin ütopik bireyine de kapılmadan `yapısalcı-inşacı` bir sosyoloji geliştirmiştir. Bourdieu'nün sosyal tabakalaşma kuramına katkısını ayrıntılarıyla ele alan araştırmamızda öncelikle, Bourdieu'nün biyografisine kısaca değindikten sonra, genel bilim anlayışı, sosyolojiye bakışı ve sosyoloji yapma biçimi incelenmiştir. İkinci aşamada genel olarak sosyal tabakalaşma konusu yer almaktadır. Genel tabakalaşma olgusu çerçevesinde tarihsel tabakalaşma sistemleri, klasik tabakalaşma teorileri ve günümüz toplumlarındaki tabakalaşma fenomeni üzerine geliştirilen teoriler ele alınmıştır. Bu çerçevede teorileri gözden geçirilen sosyologlar Davis ve Moore, Parsons, Lenski, Sorokin, Dahrendorf, Turner, Touraine ve Giddens'tır. Bu sayede Bourdieu'nün teorisi ile karşılaştırma olanağı sunulmuştur. Üçüncü aşama ise P. Bourdieu'nün geliştirdiği yeni kavramlarla günümüz toplumlarında sosyal tabakalaşmayı nasıl açıkladığı üzerine yoğunlaşmaktadır. Bourdieu sosyal tabakalaşma teorisinde, tabakalaşmanın yani statü ayırımının kültürel dışlayıcılıkla sürdürüldüğü düşüncesini geliştirmiştir. Bu bakış açısmda sosyal tabakalaşma, kültürel yeniden üretim ve sosyal dışlama mekanizmaları aracılığıyla toplum içindeki değişik güç ve tahakküm formlarının oluşturulması, korunması ve sürdürülmesiyle ilgilidir. P. Bourdieu, `renkler ve zevklerin tartışılmayacağı`nı ileri süren yaygın anlayışın tersine, sosyolojinin, büyük ölçüde bireysel olarak algılanan pratiklerde sosyal bir mantık bulabileceğini göstermektedir.

n ABSTRACT Pierre Bourdieu is a prominent French sociologist whose influence goes well beyond the non-French speaking readers, although this has remained on a rather limited scale among Turkish speaking readers. His name in sociology goes together with the concepts he contributed to the literature, such as habitus, culture capital, social space, symbolic violence. With his works on social stratifications Bourdieu brought new dimensions to the class analysis by putting the concept of culture capital at the centre of his analysis. Without strictly fallowing either Marx or Weber, Bourdieu developed a third way, `structuralist-constructualist` approach in sociology, an approach that falls neither in to the trap of structuralism nor that of utopic individualism. The purpose of this study is to analyse and evaluate Bourdieu' s works and his contribution to the theory of social stratification in detail. The study is will be organised into of three stages. At first stage, after giving a brief account of his life, Bourdieu's general approach to science and sociology and his way of doing sociology will be examined. Social stratification in general will be the subject of second stage. Stratification systems in historical perspective, classical stratification theories, theories concerning the phenomena of social stratification in contemporary societies will be focused on with special reference to the theories of Davis, Moore, Parsons, Lenski, Sorokin, Dahrendorf, Turner, Touraine, and Giddens in comparison with stratification theory of Bourdieu. The third stage of the study will concentrate on the concepts developed by Bourdieu in order to analyze social stratification in contemporary societies. In his theory of social stratification, Bourdieu argued that social stratification, or status differences, sustained through cultural exclusionism. From this perspective, social stratification is very much related to the different forms of power and oppression in society produced, reproduced and sustained through cultural reproduction and mechanisms of social exclusion. In contrast to the generally accepted view that subjective preferences, just like sense of pleasure and taste of colour, should never be a matter of discussion, Bourdieu claimed that sociology can/should, to a large extent, find a social logic in praxis perceived individually.