Bazı haşhaş (Papaver somniferum L.) çeşitlerinin melezlerinde verim ve verim öğeleri üzerine heterosis etkisinin araştırılması

Abstract

Bu çalışmada; bazı haşhaş (Papaver somniferum L.) çeşitlerinin melezlerinde verim ve verim öğeleri üzerine heterosis etkisi araştırılmıştır. Deneme 2009 ve 2010 yıllarında, Afyon Alkaloidleri Fabrikası Haşhaş Islah ve Tohumluk Üretim Şube Müdürlüğü deneme arazisinde iki ayrı set halinde kısmen dengede latis deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Denemede materyal olarak 7'şer anaç hat ve bunların resiprok melezleri kullanılmıştır. Fenolojik - morfolojik gözlemler yapılmış, heterosis - heterobeltiosis ve genel-özel kombinasyon uyuşması değerleri tespit edilmiştir.Kapsül verimi I. denemede 63.37-327.1 g, II. denemede 54.87-238.8 g arasında; tohum verimi I. denemede 86.80-354.7 g, II. denemede 95.90-254.6 g arasında; morfin oranı I. denemede % 0.4247-0.7580, II. denemede % 0.5193-0.9850 arasında değişim göstermiştir. Heterosis ve Heterobeltiosis açısından değerlendirildiğinde; kapsül verimi açısından heterosis I. denemede %-56.76 ile %74.24, heterobeltiosis % -60.67 ile % 61.85; II. denemede heterosis %-70.58 ile %32.46, heterobeltiosis % -71.40 ile % 16.14; tohum verimi açısından heterosis I. denemede %-57.40 ile %89.29, heterobeltiosis % -62.67 ile % 53.93; II. denemede heterosis %-52.27 ile %28.66, heterobeltiosis % -58.54 ile % 22.03; morfin oranı açısından heterosis I. denemede %-13.21 ile %15.70, heterobeltiosis % -26.98 ile % 11.11; II. denemede heterosis %-34.59 ile %16.52, heterobeltiosis % -47.47 ile % 13.04 arasında bulunmuştur. Haşhaşların incelenen karakterlerde genel kombinasyon yetenekleri arasındaki farklar; I. denemede kapsül sayısı, kapsül uzunluğu, dekara kapsül verimi ve tohum verimi yönünden, II denemede kapsül sayısı, tepecik sayısı, kapsül uzunluğu, kapsül genişliği, bitki başına tohum ve kapsül verimi, dekara kapsül verimi yönünden istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Haşhaş anaçlarının genel kombinasyon yeteneği bakımından; kapsül verimine etkisi -19.12 ? 17.39, tohum verimine etkisi -28.92 - 20.18 ve morfin oranına etkisi -0.07 ? 0.09 arasında tespit edilmiştir.

In this study, effects of heterosis on yield and yield components of opium poppy Papaver somniferum L.) hybrids were investigated. The research was carried out over experimental fields of Opium Poppy Breeding and Seed Production Department of Afyon Alkaloids Factory during the years 2009-2010. Experiments were performed in two different sets in lattice design with tree replications. A total of 7 parent lines and their reciprocal hybrids were used as the plant material of the study. Phonological-morphological observations were performed, heterosis-heterobeltiosis and general-specific combination compliance values were determined.Capsule yield varied between 63.37-327.1 g in I. experiment and between 54.87-238.8 g in II. experiement; seed yield varied between 86.80-354.7 g in I. experiment and between 95.90-254.6 g in II. experiment; morphine ratio varied between 0.4247-0.7580% in I. experiment and between 0.5193-0.9850% in II. experiment. With regard to heterosis and heterobeltiosis, capsule yield varied between -56.76 - 74.24% in heterosis I. experiment, between -60.67 - 61.85% in heterobeltiosis I. experiment, between -70.58 - 32.46% in heterosis II. experiment, between -71.40 - 16.14% in heterobeltiosis II. experiment; seed yield varied between -57.40 - 89.29% in heterosis I. experiment, between -62.67 - 53.93% in heterobeltiosis I. experiment, between -52.27 - 28.66% in heterosis II. experiment, between -58.54 ? 22.03% in heterobeltiosis II. experiment; morphine ratios varies between -13.21 ? 15.70% in heterosis I. experiment, between -26.98 ? 11.11% in heterobeltiosis I. experiment, between -34.59 ? 16.52% in heterosis II. experiment, between -47.47 ? 13.04% in heterobeltiosis II. experiment. With regard to differences among general combination abilities of opium poppies, number of capsule, length of capsule, capsule and seed yield per decare in I. experiment and number of capsule, number of heads, length of capsule, width of capsule, capsule and seed yield per plant, capsule yield per decare were found to be significant. Poppy parents in terms of general combining ability; capsule yield effect -19.12 ? 17.39, seed yield effect -28.92 ? 20.18 and the effect of morphine ratio -0.07 ? 0.09 was determined.