Türkiye`de çay üretimi yapan işletmelerde etkinlik analizi

Abstract

Türkiye çay üretiminde dünyada altıncı sırada yer almasına rağmen ihracatta söz sahibi ülke konumunda değildir. Bunun nedeni çay üretim döneminin kısa olması ve üretimde kullanılan girdilerin etkin kullanılmamasıdır. Bu nedenle çalışmanın amacı, incelenen bölgede çay tarımı yapan işletmelerin etkinlik düzeylerini ve birim yaş çay üretim maliyetini belirlemektir. Çalışmada oransal örnekleme yöntemi kullanılarak 220 bireyle yüz-yüze görüşülmüştür. Rize, Trabzon ve Artvin illerinde sırasıyla 100, 70 ve 50 üretici ile anket çalışması yapılmıştır. İşletmelerde çay ile ilgili sorunların özetlenmesinde faktör analizi, teknik etkinlik katsayılarının tahmininde Önyükleme yöntemi ve karlılık durumu için maliyet analizi kullanılmıştır. Önyükleme sonuçlarının ilk aşamasına göre işletmelerin %66,8 teknik etkinliğe sahip olup, %33,2'si etkin çalışmamaktadır. Bu yöntemin ikinci aşamasında ise Trabzon iline göre Rize ve Artvin ilinde etkinlik daha iyi olup, aile reisinin yaşı, eğitimi, ek mesleği, geliri ve deneyimi gibi sosyo demografik kriterleri ile işletmeye ait çay arazisinin yaşı ve büyüklüğü ve geçen yılki satılan çayın fiyatındaki artış teknik etkinlik üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Ayrıca bölgede 1 kg yaş çayın maliyeti 2,019 TL olarak bulunmuştur. Çay üretiminde kullanılan girdilerin azaltılması yanında karşılaşılan sorunların en aza indirilmesi ile hem ekonomik hem de çevresel kazanımlar söz konusu olacaktır.

Although Turkey ranks sixth in the world in tea production, it does not have a say in tea export. The reason for this is that the tea production season is short and the inputs used in production are not used efficiently. Therefore, the aim of this study is to determine the efficiency levels of enterprises growing tea and the unit cost of fresh tea production. In the study, 220 individuals were interviewed face-to-face by using proportional sampling method. Questionnaires were administered to 100, 70, and 50 producers in Rize, Trabzon, and Artvin provinces, respectively. Factor analysis was used for summarizing the problems related to tea in the enterprises, the Bootstrap method was used for estimating the technical efficiency coefficients, and cost analysis was employed for calculating profitability. According to first stage of the Bootstrap results, 66.8% of the enterprises had technical efficiency, but 33.2% of them did not work efficiently. In the second stage of this method, Rize and Artvin provinces were found to have better efficiency compared to Trabzon province. The socio-demographic characteristics such as age, education, having non-agricultural jobs, income, and experience of the house holder; and size and years of tea farm belonging to the enterprise with and the tea price of the previous year were have a positive effect on technical efficiency. In addition, the cost of 1 kg fresh tea in the region was found to be TRY 2,019. Apart from reducing the inputs used in tea production, minimizing the problems encountered in the production process will provide both economic and environmental gains.