Yeşil kültürün taşınmasına Erzurum kırsal peyzajından bir örnek

Abstract

Göç, sosyolojik boyutunun yanında psikolojik, ekonomik, sosyal, kültürel, siyasal ve demografik sonuçları da olan kompleks bir olgudur. Dünya genelinde son yüzyılda artan göçler nedeniyle çeşitli problemler yaşanmaktadır. Cumhuriyetin ilk yıllarında çıkarılan (1934) İskân Kanunu ile Türkiye genelinde çeşitli göç hareketleri yaşanmıştır. Bu göçlerden biri de çoğunluğu Erzurum (Tortum) Aksu Köyü'nden Erzurum (Hınıs) Ovaçevirme Köyü'ne olan göçtür. İnsanlar yer değiştirme hareketlerinde, gittikleri yerlere kısmen kültürlerini de götürürler. Bu çalışmada kırsal alandan yine bir kırsal alana olan gönüllü göçün izleri sürülerek üzerinden geçen yaklaşık 80 yıllık süreçte bölgede yaşanan sosyal/kültürel peyzaj değişiklikleri izlenmiştir. Bu amaçla Aksu ve Ovaçevirme köylerine yapılan ziyaretlerde havadan ve yerden alınan profesyonel fotoğraflar, uzman görüşleri, yerel halk ile sözlü mülakat ve anket, özgün haritalar ve peyzaj kimlik özelliklerini değerlendirme matrisi yöntemleri kullanılarak alanın peyzaj tipleri tespit edilmiş ve kendi aralarında karşılaştırılmıştır. Ayrıca, Ovaçevirme köyüne bitişik altı köye yapılan ziyaretler sırasında gözlemlenen Hınıs ilçesinin genel peyzaj tiplerinin Ovaçevirme köyündeki ile farklılıkları ortaya konmuştur. Çalışma kapsamında Ovaçevirme'de yapılan anket sonucuna göre katılımcıların büyük çoğunluğunun (%81,4) evlerinde avlu ve/veya bahçesi olmasına rağmen, Hınıs ilçesi genelindeki diğer yerleşkelerde bahçe kültürüne rastlanamamıştır. Konutlardaki bahçeleri daha çok meyve/sebze yetiştiriciliği (%31,4) ve rekreasyon (%22,9) amaçlı kullandıkları, bahçelerini günlük yaşamın bir parçası olarak gördükleri (%47,1), evlerinde en çok bahçe (%42,9) ve balkonu (%31,4) kullandıkları ve bahçelerini düzenlerken daha çok atalarından gelen bilgileri (%48,6) kullandıkları tespit edilmiştir. Sonuç olarak, Aksu ve Ovaçevirme köylerinin yeşil kültür özelliklerinin birbirine yakın olduğu, Ovaçevirme köyü kültürel peyzajının Hınıs genelindekinden farklı olduğu, Ovaçevirme'ye yerleşenlerin göç ettikleri yerin kültürel peyzaj özelliklerinin bir kısmını yeni yerleşkelerine taşıdığı tespit edilmiştir. Bu tespitler yorumlanarak, göç öncesi peyzaj planlamanın önemi, göç sonrası yeni yerleşim yerlerinde insanların kültürel davranış tahminleri ve göçten sonra yeni yerleşim yerinde daha elverişli yaşama koşullarının ne şekilde sağlanabileceği yönünde öneriler getirilmiştir.

In addition to its sociological dimension, migration is complex phenomena with psychological, economic, social, cultural, political and demographic consequences. There have been several problems worldwide due to increased migrations over the last century. With the Settlement Law (1934) entered into force in the early years of the Republic, various migration movements took place throughout Turkey. One of these migrations is the migration from Erzurum (Tortum) Aksu village to Erzurum (Hınıs) Ovaçevirme village. People also take their culture in part to places where they go in displacement movements. In this study, the traces of voluntary migration from a rural area to another rural area were investigated and the social/cultural landscape changes experienced during the nearly 80 years in the region were monitored. For this purpose, during the visits to Aksu and Ovaçevirme villages, the landscape types of the area were determined and compared with each other by using professional photographs from the air and ground, expert opinions, oral interviews and questionnaires with local people, original maps and landscape identification properties evaluation matrix methods. In addition, the general landscape types of Hınıs district observed during the visits to six villages adjacent to Ovaçevirme village were interpreted in terms of their difference from Ovaçevirme village. They were determined to use the gardens in the houses for fruit/vegetable cultivation (31.4%) and recreation (22.9%) mostly, they consider their gardens as a part of daily life (47.1%), and they mostly use gardens (42.9%) and balcony (31.4%) in their homes, and they use the information from their ancestors (48.6%) when arranging their gardens. As a result, it was found that the green cultural characteristics of Aksu and Ovaçevirme villages are close to each other, the cultural landscape of Ovaçevirme is different from general values of Hınıs, and those who settled in Ovaçevirme carried some of the cultural landscape characteristics of the place where they left to their new settlements. By interpreting these findings, proposals were made regarding the importance of Landscape Planning before migration and the cultural behavior estimations for people in new settlements after migration, and how to provide more favorable living conditions in new settlements after migration.