Bazı linyitlerden elde edilen hümik asitlerin incelenmesi

Abstract

ÖZ Kömürün önemi, bilhassa son yıllardaki enerji darboğazından sonra bütün dünyada gün geçtikçe artmaktadır, Petrol rezervi yönünden fakir olan ülkemizde kömür potansiyelinin yüksek olduğu bilinmektedir, özellikle linyit yataklarının değerlendirilmesiyle fevkalade imkanlar sağlanabilecektir. Kömürlerden alkali ekstraksiyon yoluyla elde edilen hümik asitlerin kimyasal hammadde kaynağı ve gübre olarak kullanılabilme yolları araştırıl maktadır. Hümik asitlerdeki azotun temel kaynağı, kömürleri meydana getiren bitkilerdeki proteinlerdir. Sunulan bu çalışmada, Konya çevresinde çıkarılan Beyşehir, Ilgın ve Ermenek linyitlerinden elde edilen hümik asitlerin yapıları aydınlatılmaya ve içindeki amino asitlerin cinsi kromatagrafik metodlar kullanılarak tayin edilmeye çalışılmıştır. Hümik asitler, sırasıyla, heksan, benzen, tetrahidrofuran <THF) ve piridin ile ekstrakte edilirken, hümik asitlerden elde edilen piridin ekstrakları kolon kromatagrafisi ile, heksan, benzen, metanol ve THF akanlarına ayrılmıştır. Ekstrakların IS spektrumları incelenerek, çözünen ve elde edilen maddeler hakkında bilgi edinilmiştir. Hümik asitlerden asit ekstraksiyonu sonucu çözeltiye hidroliz edilerek alınan amino asitler; tek yönlü kağıt kromatagrafi, mikrokristal selüloz ve silikajelin sabit faz olarak kullanıldığı ince tabaka kromatografl ve sıvı kromatagrafi metodları ile tayin edilmiş ve metodların karşılaştırılması yapılmıştır. Kağıt, selüloz ve silikajelin sabit faz alarak kullanıldığı ince tabaka ve sıvı kromatagrafi analizlerinde, numunelerde lisin, glisin.asparagin, glutamik asit, aspartik asit, alanin, prolin, valin, trionin, trozin, fenilalanin, isolösin, lösin ve glutamin tesbit edilmiştir. Sıvı kroma tografi ile yapılan analizlerde, kağıt ve ince tabaka kromatagrafisiyle tam alarak tesbit edilemeyen glutamin, prolin ve asparaginin tesbiti gerçekleştirilmiştir.

ABSTRACT ? - ' ` Following the energy crisis in recent years, coal has been at tracting attentions all over the world. In contrast to the limited pet rol reserves, it is known that Turkish's coal reserves are rich and espe cially after utilization of Turkish's lignites, extraordinary possibilities can be secured. The new methods for using humic acid as a raw material and fertilizers have been researched. The main source of nitrogen in coal comes from pro teins in plants. In this study, both the structure of humic acid extracted from lig nites mined from provinces of Konya such as Beyşehir, Ilgm and Ermenek, with alkaline extraction, and separation and identification of amino acids in humic acids by paper chromatography, thin layer chromatography and liq uid chromatography were investigated. Humic acids extracted from lignities by alkaline extraction were treated with hexane, benzene, THF and pyridine, and pyridine extracts ob tained from humic acids by Soxhlet extraction methods were eluated with hexane, benzene, methanol and THF. The structure of the extracted and eluated fractions from humic acids were investigated with IR spectra of them. Amino acids hydrolysed and taken into solutions from humic acids were separated and identified with one direction paper chromatography, thin lay er chromatography in which microcrystalline cellulose and silica gel were used as a stationory phase and liquid chromatography, and these chromatog- rahy methods were compared for seperation of amino acids. Lysine, glycine, asparagine, glutamic acid, aspartic acid, alanine, proline, valine, threo nine, tyrosine, phenylalanine, isoleucine, leucine, glutamine have been determined in samples with paper chromatography, liquid chromatography and thin layer chromatography. As proline, glutamine and asparagine were not exactly determined with paper and thin layer chromatography they have been determined with liquid chromatography.