Tobin vergisi ve Türkiye`de uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET ÇETİN, Bülent. Tobin Vergisi ve Türkiye'de Uygulanabilirliğinin Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006 İkinci Dünya savaşından sonra başlayan küreselleşme süreci 70'li yılların başında Bretton Woods para sisteminin terk edilmesi ile hızlanmış, soğuk savaşın sona ermesi ile birlikte de tüm Dünya'yı etkisi altına almıştır. Emek ve işgücüne göre çok daha hareketli olan sermaye, gelişen teknolojinin de etkisiyle, küreselleşme sürecinden en fazla etkilenen üretim faktörü olmuştur. Küreselleşen sermaye bir yandan yeni yatırım alanları ile yeni kazanç firsatlan ortaya çıkarırken, bir yandan da sermayenin aşm hareketliliği döviz kurlarında dalgalanmaya ve buna bağh krizlerin yaşanmasına neden olmuştur. Sermayenin küreselleşmesi, etkileri de küresel olan fınansal krizleri beraberinde getirmiş, muhtemel krizleri önleme çabalan da bu krizlerle birlikte gündeme gelmiştir. Ülkenin sermaye akımları karşısındaki kmlganlığmı azaltmaya yönelik bu önlemler literatürde genel olarak sermaye kontrolleri olarak adlandınlmaktadır. Küreselleşen sermayenin neden olduğu krizlerin önlenmesine yönelik önerilerden biri de James Tobin tarafından ortaya atılan ve Tobin vergisi olarak bilinen vergidir. Bu öneri temel olarak Dünya' daki tüm döviz işlemleri üzerinden düşük oranlı bir vergi alınması prensibine dayanmaktadır. Diğer taraftan Türkiye'de 1980'lerde başlayan ekonomik liberalleşme süreci sonunda 1989'da sermaye hareketleri tamamen serbest hale getirilmiştir. Bu tarihten itibaren başlayan süreçte kamu açıkları yüksek faizle toplanan borçlarla finanse edilmiş, uygulanan yüksek reel faizle nedeniyle ülke kısa vadeli yabancı sermayenin alanına uğramıştır. Söz konusu kısa vadeli sermayenin ülkeyi ani bir şekilde terketmesi ile ekonomik dengeler bozulmuş ve 1994-2001 yıllarında ciddi ekonomik krizler yaşanmıştır. Yaşanan bu krizler ülkemizde de kısa vadeli yabana sermayeye karşı bazı tedbirler alınması gerektiği konusunu gündeme getirmiştir. Bu çalışmada spekületif sermaye akımlarına karşı ilk akla gelen önerilerden biri olan Tobin vergisi ve bu verginin Türkiye'de uygulanabilirliği değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla öncelikle genel olarak sermaye kontrolleri ve Tobin vergisi11 hakkında bilgi verilmiş, daha sonra Türkiye'de sermaye hareketlerinin serbestleştirilme süreci, ve Türkiye'de yaşanan sermaye hareketleri ele alınmıştır. Son olarak da Türkiye'de sermaye üzerindeki düzenlemeler ve Tobin vergisi benzeri bir verginin Türkiye'de uygulanabilirliği konusu incelenmiştir. Anahtar Sözcükler Sermaye Kontrolleri, Türkiye'de Sermaye Hareketleri, Tobin Vergisi

m ABSTRACT ÇETİN, Bülent Tobin Tax and Evaluation of Applicability in Turkey, Thesis for Master's Degree, Ankara, 2006 The globalization process, which started after the Second World War, gained speed in the beginning of 70's when the Bretton Woods monetary system ended and spread all around the World at the end of the cold war. Capital, which is much more mobile when compared with labor and workforce is the production factor that was mostly affected from globalization also with the developing technology. Global capital while forming new profit opportunities by creating new investment areas, caused fluctuation in the foreign exchange rates and related economical crises due to the extreme mobility of capital. The globalization of capital also caused financial crises with global affects and works for preventing possible crises commenced after such crises. These measures planned to decrease the fragility against capital movements are generally named as capital controls in the literature. One of the suggestions for preventing crises caused by globalize capitals is the tax named after James Tobin as the `Tobin Tax`. This suggestion is based on the principal of obtaining very low-rate taxes on all foreign exchange transaction realized all around the world. On the other hand, due to the economical liberalization process that started in 1980's in Turkey, capital flows became totally free in 1989. As of this time, the public account shortages were financed by debts collected with high interests, and the country received high short-termed foreign capital flows due to the high real interest applied. Since that kind of capital abandoned the country in a very short period, the economical balances were harmed and very serious economical crises occurred during 1994-2001. These crises also highlighted the issue to take measures against short-termed foreign capital in our country. In this study, the Tobin tax, which is one of the best suggestions against such speculative capital flows and the applicability of this tax in Turkey has been considered. Therefore, information about capital controls in general and Tobin tax have been indicated and afterwards, the liberalization process of capital movements in Turkey andIV capital movements in Turkey have been considered. Finally, capital regulations in Turkey and whether a similar tax to Tobin tax can be applied in Turkey was examined. Keywords Capital Controls, Capital Movements in Turkey, Tobin Tax