Büyük Konya havzası topraklarının çinko durumu ve bu topraklarda elverişli çinko miktarının belirlenmesinde kullanılacak yöntemler üzerinde bir araştırma

Abstract

öz Doktora Tezi BÜYÜK KONYA HAVZASI TOPRAKLARININ ÇİNKO DURUMU VE BU TOPRAKLARDA ELVERİŞLİ ÇİNKO MİKTARININ BELİRLENMESİNDE KULLANILACAK YÖNTEMLER ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA Sait GEZGİN Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Fethi BAYRAKLI 1990, Sayfa :106 Jüri: Prof. Dr. Fethi BAYRAKLI Prof. Dr. Feıfaan HATİPOÖLU Prof. Dr. Kemal OÜR Büyük Konya havzası topraklarını temsilen alınan 15 toprak örneği üzerinde yapılan araştırmada, toprağa artan seviyelerde uygulanan çinko'nun etki siyle, mısır bitkisinin kuru madde miktarı, çinko kapsamı ve topraktan kaldırdığı çinko miktarının istatistiki bakımdan önemli seviyede arttığı, buna karşılık bitkinin P,K,Ca,Mg,Na,Fe,Mn ve Cu konsantrasyonunun ise azaldığı bulunmuştur. Ayrıca bu artış ve azalmanın topraklara bağlı olarak değiştiği tesbit edilmiştir. Deneme topraklarının bitkiye elverişli Zn miktarını belirlemek için kullanılan kimyasal ekstraksiyon metodlarmın önem sıralaması; 0.005M DTPA + 0.01M CaCl2 + 0.1M TEA > İN NH4OAC (pH=4.8) > 5N CH3COOH > 0.01N Na2EDTA + İN NH4OAC > 0.01M Na2EDTA + İM (NH^CX^ > 0.01N Na2EDTA > İN NH4OAC (pH-3.0) > Toplam çinko > İN KC1 > 0.05N HC1 + 0.025N H2S04 > 0.01M CaCl2 > 0.1N HC1 > 0.05N HC1 şeklinde bulunmuştur. Bu çözücülerden ilk yedi sırayı alan kimyasal ekstraksiyon metodlan arasında da yüksek korelasyon katsayıları (r s 1.00) tesbit edilmiştir. Böylece önem sırala masında ilk yedi metod arasına giren çözücülerden herhangi biri araştırma bölgesi topraklarında bitkiye elverişli çinko miktarını tespit etmek amacıyla kullanılabilir. Ancak sözkonusu metodlardan 0.005 M DTPA + 0.01M CaCl2 + 0.1M TEA meto du, biyolojik indekslerle en yüksek korelasyon katsayıları vermesi ve bu metodla elde edilen toprak çözeltisinde aynı anda elverişli çinko miktarına ilaveten elverişli Fe, Mn ve Cu miktarlarının tespit edilebilmesi yönünden en uygun metod olarak tavsiye edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Toprak, çinko elverişliliği, kimyasal ekstraksiyon çözeltileri, ku ru madde, mısır bitkisinin çinko kapsamı, çinko gübrelemesi

ABSTRACT Doctof & Thesis AN INVESTIGATION ON THE ZINC STATUS OF THE SOILS OF GREAT KONYA BASIN AND THE SELECTION OF THE MOST SUITABLE METHODS FOR THE ESTIMATION OF PLANT AVAILABLE ZINC IN THE SOILS Sait GEZGİN Selçuk University Gradute School of Natural and Applied Sciences Department of Soil Science Supervisor Prof. Dr. Fethi BAYRAKLI 1990, Page: 106 Jury: Prof. Dr. Fethi BAYRAKLI Prof. Dr. Ferhan HATİPOÖLU Prof. Dr. Kemal OUR Fifteen representative soil samples from Great Konya Basin were analyzed for extractable predicting available zinc in soils by thirteen extraction methods. Each soil was tested in the greenhouse for corn plant response in relation to Zn fertiliza tion. Based on the results obtained, dry matter yield, zinc content and total zinc up take of com were increased whereas plant P,K,Ca,Mg,Na,Fe,Mn and Cu concen trations were decreased with the increasing amount of zinc added to the soil. These effects were found to be significant and differed among the soils. The methods used for predicting plant available zinc content of the soils exhibited a high degree of correlation with the biological indexes. According to the significances of the correlation coefficients between the methods and biological in dexes the efficiency of thirteen Zn extractants in the assessment of available soil zinc was arranged as follow: 0.005M DTPA + 0.01M CaCİ2 + 0.1M TEA > IN NH4OAc(pH=4.8) > 5N CH3COOH > 0.01N Na2EDTA + IN NH4OAc > 0.01M Na2EDTA + 1M (NH4)2C03 > 0.01N Na2EDTA > İN NH4OAC (pH=3.0) > To tal Zinc > IN KC1 > 0.05N HC1 + 0.025N H2S04 > 0.01 M CaCl2 > 0.1N HC1 > 0.05N HC1. Among those thirteen extractans it was found a highly significant correlation (r a 1.00) between the first seven methods. Thereby one of these seven methods could be proposed to determine the plant available zinc content of the soils. Since the choice of method will depend upon the correlation with plant re sponse, equipment, facilities available and it's ability to solve the other plant availa ble elements, such as Fe, Mn and Cu the method of 0.005M DTPA + 0.0 1 M CaCl2 + 0.1 M TEA was suggested as the best measure for assessing availability of zinc in these soils. KEY WORDS: Soil, zinc availabilty, chemical extractants, dry matter, zinc content of corn, zinc fertilization